(1) Te se osobine ne razvijaju kod potomaka na osnovu slučajnih kombinacija roditeljskih gena i hromozoma, već su posledice kombinovanja i ostvarivanja odgovarajućih razvojnih programa;

(2) Ogromna varijabilnost mogućih kombinacija alelogena drastično se redukuje na takve adaptivne kombinacije koje obezbeđuju povoljne metaboličke i razvojne programe i koji istovremeno predstavljaju i glavne targete na koje deluje prirodna selekcija.

Gensko-enzimska analiza devet polimorfnih sistema kod svake od 400 jedinki Drosophila melanogaster dovela je do otkrića ukupno 160 genotipova, od 78000 mogućih kombinacija. Realna je procena da ne više od 200-220 genotipova Postoji u okviru takvog multigenskog sistema koji ostvaruje ciklus metalobizma šećera i fosfora, čak i u populaciji čija brojnost iznosi 1.500-2.000 jedinki.

Utvrđivanje opsega i granica adaptivne polimorfnosti moglo bi da bude jedan od glavnih predmeta analize u budućim populaciono-genetičkim istraživanjima.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

POPULACIONA STRUKTURA VRSTA Aedes caspius (Pallas, 1771) I Aedes dorsalis (Meigen, 1830) (DIPTERA, CULICIDAE)

Vesna Milankov i Ljiljana Vapa

Institut za biologiju, Prirodno-matematički Fakultet, Novi Sad

U okviru familije Culicidae Poštoje taksoni čiji je status nerazjašnjen, kao na primer grupa dorsalis. Kontraverzan status holarktičke vrste Aedes dorsalis je posledica nerazjašnjenih odnosa sa palearktičkom vrstom Ae. caspius. U radu su metodom poliakrilamid gel elektroforeze analizirane populacije vrste Ae .dorsalis iz Kalifornije (Salton Sea) i iz Jugoslavije, kao i populacija vrste Ae. caspius iz Jugoslavije (Rusanda, Zrenjanin). Analizirana je alozimska varijabilnost 9 lokusa: Me-2, Gpi, Gpd, Idh-2, Had, Odh, Pgm, Est-1 i Est-6. Populaciono genetičkom analizom je utvrđeno 89% polimorfnih lokusa, 3.78 prosečan broj alela po lokusu i 0.33 prosečna heterozigotnost u populaciji vrste Ae. caspius. Statističkom analizom alelne frekvencije je utvrđeno da je palearktička populacija vrste Ae. dorsalis varijabilnija od nearktičke populacije. U palearktičkoj populaciji je utvrđeno 77% polimorfnih lokusa (P), 3.56 prosečan broj alela po lokusu (n_e) i 0.37 prosečna heterozigotnost (H), dok su ove vrednosti u nearktičkoj populaciji značajno manje (P:33%; n_e:1.78; H:0.06)

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

ODNOS POLOVA U PRIRODNOJ POPULACIJI Drosophila subobscura

Tatjana Terzić¹, Marko Anđelković²,¹ i Marina Stamenković-Radak^2,1

¹Odeljenje za genetiku, Institut za biološka istraživanja "Siniša Stanković" Beograd

²Biološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

Odnos polova (tj. proporcija mužjaka) kod vrsta, vezan je za, još uvek je nedovoljno razjašnjen mehanizam determinacije pola. Veliki je broj vrsta koje nezavisno od svog sistema polne determinacije imaju podjednaku zastupljenost jedinki oba pola. Ukoliko je pol određen polnim hromozomima, tada je proporcija mužjaka kontrolisana razdvajanjem polnih hromozoma (X i Y) u toku mejoze heterogametnog pola (najčešće mužjaka). Kod diploidnih vrsta sex-ratio je uglavnom determinisan genskim balansom u različitim kombinacijama polnih hromozoma a posledica toga je Postojanje dva pola. Poznato je da je kod Drosophila pol determinisan proporcijom X - hromozoma prema autozomima.

Fenomen smanjenja proporcije mužjaka u odnosu na ženke, poznat kao sex-ratio, karakterističan je za nekoliko vrsta roda Drosophila i najčešće je, ali ne i uvek, povezan sa inverzijama na polnim hromozomima. Kod jedinki Drosophila subobscura uočeno je jasno Postojanje korelacija između inverzija na polnim hromozomima i smanjenja proporcije mužjaka u potomstvu.

U radu je analizirana brojnost potomstva ženki i mužjaka prirodne populacije D. subobscura sakupljene na Goču. Ženke iz prirode polagale su jaja do kraja svog životnog ciklusa, dok su divlji mužjaci ukrštani sa laboratorijskim ženkama. Ženke divlje i laboratorijske populacije morfološki su analizirane u pogledu prisustva ili odsustva ovarijuma kao i muških polnih ćelija u spermateci zbog mogućih uzroka potpunog odsustva potomstva.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

UTICAJ V;CN MUTACIJA NA HERITABILNOST NEKIH OSOBINA Drosophila melanogaster

Snežana Stanić

Prirodno-matematički fakultet, Kragujevac

Uspešnost u parenju jedinki Drosophila melanogaster je posledica niza međusobno povezanih aktivnosti i osobina za koju je neophodna sinhronizovana aktivnost oba pola. Utvrđeno je da na neke komponente uspešnosti u parenju utiču mutacije gena za boju očiju kao što su: white, vermillion, cinabar. Navedeni primeri pokazuju da mutacije mogu imati veliki značaj za izučavanje genetičke determinacije fizioloških osobina. Jedan od parametara uspešnosti parenja jeste brzina parenja, osobina čija je nasledljivost izračunavana. Poređenjem inbridovanih i neinbridovanih linija ispitivan je uticaj mutacija v (I hromozom) i cn (II hromozom) na heritabilnost ove komponente fitnesa. Dosadašnja istraživanja iz oblasti kvantitativne genetike Drosophila pokazuju da je veličina tela pozitivno korelisana sa uspehom u parenju, takođe, ustanovljeni su i neki vidovi veličina - zavisnog asortativnog sparivanja ovih jedinki. Zato je u radu vršeno poređenje srednje dužine krila sparenih i nesparenih mužjaka u svim linijama. Signifikantne razlike među mužjacima kompetitorima nađene su u autbriding liniji. Dobijene razlike heritabilnosti za ova dva svojstva (brzina sparivanja i dužina krila) između divljeg tipa i nosioca v;cn mutacija Drosophila melanogaster tumače se kao posledica plejotropnog dejstva ovih gena.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

VARIJABILNOST AMY LOKUSA KOD Drosophila subobscura I FENOMEN SELEKCIJE U ZAVISNOSTI OD GUSTINE ILI UČESTALOSTI

Marko Anđelković^1,2, Mirjana Milanović i Tatjana Terzić¹

¹Biološki Fakultet, Univerzitet u Beogradu

²Odeljenje za genetiku, Institut za biološka istraživanja "S. Stanković", Beograd

Različiti mehanizmi koji održavaju visok stepen genetičkog polimorfizma u prirodnim populacijama permanentno predstavljaju objekat razmatranja u populacionoj biologiji, Među evolutivnim faktorima koji mogu delovati na pojedinim stupnjevima životnog ciklusa su i različiti oblici selekcije. Kada se radi o dugovremenskom održavanju genetičke varijabilnosti u populacijama, posebnu ulogu ima balansna selekcija, kao kompleksan fenomen. Oni oblici balansne selekcije koji zavise od gustine i/ili učestalosti mogu biti u osnovi mnogih događaja u dinamici genofonda.

Relativno bogata genetička varijabilnost AMY lokusa kod D. subobscura uzeta je kao model-sistem za proučavanje selekcije u zavisnosti od gustine i/ili učestalosti u populaciono - genetičkim eksperimentima. Dobro poznata biohemijska i fiziološka svojstva alfa-amilaze, kao i njen jasno definisani supstrat, pružaju mogućnost proučavanja odigravanja pomenutih oblika balansne selekcije uz prisustvo određenih Amy genotipova, u zavisnosti od definisanih relevantnih sredinskih faktora. U multifaktorijalnim eksperimentalnim uslovima registruje se Postojanje posmatranih fenomena u visokom stepenu njihove složenosti.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

GENETIČKA OPTEREĆENJA INVERZIONIH TIPOVA O-HROMOZOMA U DVE

POPULACIJE Drosophila subobscura

Goran Živanović¹, Marko Anđelković^1,2 i Mirjana Milanović¹

¹Odeljenje za genetiku, Institut za biološka istraživanja, Univerzitet u Beogradu,

²Biološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

Postojanje povezanosti između različitih oblika genetičkog polimorfizma i mehanizmi njihove sinhrone dinamike u populacijama su slabo poznati. U ovom radu su obavljena istraživanja inverzionog polimorfizma O-hromozoma i genetičkih opterećenja vezanih za genske lokuse na tom hromozomu u dve populacije D. subobscura. Obim inverzionog polimorfizma i zastupljenost pojedinih genskih aranžmana O-hromozoma u analiziranim populacijama uklapa se uglavnom u utvrđeni raspored ovog vida hromozomske varijabilnosti kod ove vrste u Evropi. Dobijeni podaci o veličini genetičkih opterećenja, a posebno o učestalosti letala i semiletala, pokazuju da se analizirane populacije karakterišu umerenim obimom ovog vida genetičkog polimorfizma u odnosu na do sada proučene populacije ove vrste. Što se tiče povezanosti inverzionog i genskog polimorfizma u vidu genetičkih opterećenja, naši rezultati pokazuju da Poštoje razlike u prosečnom vijabilitetu između inverzionih tipova O-hromozoma. To se posebno ogleda u nejednakoj distribuciji pojedinih vijabilnih klasa između inverzionih tipova. U populaciji iz Petnice supervitalna vijabilna klasa je statistički značajno zastupljenija kod genskog aranžmana O₃₊₄₊₁, se u populaciji ove vrste iz Kamarišta inverzioni tip O_St karakteriše većom zastupljenošću letalne vijabilne klase. Uočene međupopulacijske razlike za koadaptivne genske sisteme mogu biti rezultat različitih i nezavisnih događaja u toku evolucije populacije.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

ASOCIJACIJE ALELA Amy LOKUSA I INVERZIONIH TIPOVA E-HROMOZOMA U DVE PRIRODNE POPULACIJE Drosophila subobscura

Vuk Savković, Goran Živanović, Mirjana Milanović i Marko Anđelković^1,2

¹Biološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

²Institut za biološka istraživanja "Siniša Stanković", Univerzitet u Beogradu

Postojanje neslučajnih asocijacija entiteta genetičke raznovrsnosti u prirodnim populacijama organizama je jedan od realnih fenomena u oblasti genetike populacija. Aktuelnost proučavanja ovog fenomena lezi u činjenici da uzroci pojave "linkage disequilibrium" mogu biti različiti događaji u toku evolucije populacije, a s druge strane nastale asocijacije mogu biti osnov za buduće događaje u dinamici genofonda.

Asocijacije elemenata inverzionog polimorfizma i alela genskih lokusa u okviru ili izvan invertovanih regiona ima dodatnu dimenziju složenosti u okviru pomenutog fenomena linkage disequilubrium. U ovome radu razmotren je stepen Postojanja slučajnih i neslučajnih asocijacija između alela Amy lokusa i inverzionih tipova E-hromozoma Drosophila subobscura. Analiza je obuhvatila dve populacije koje se međusobno razlikuju u genetičkoj strukturi na nivou pomenutih vidova genetičke raznovrsnosti.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

GENOMSKI STRES KAO UZROK NESTABILNOSTI U RAZVIĆU U POPULACIJI

Drosophila subobscura

Marina Stamenković-Radak^1,2, Ana Janićijević¹, Goran Živanović² i Marko Anđelković^1,2

¹Biološki Fakultet, Univerzitet u Beogradu

²Odeljenje za genetiku, Institut za biološka istraživanja "S. Stanković", Beograd

Morfološke osobine koje su varijabilne unutar vrste pokazuju poremećaj razvojnog homeostazisa ako su izložene bilo unutrašnjem (genomskom) ili spoljašnjem (sredinskom) stresu. Takav uticaj može se meriti stepenom odstupanja od simetrije za fenotipske karaktere kod kojih se bilateralna simetrija javlja kao pravilnost. Takva, fluktuaciona asimetrija, koristi se kao indikator sposobnosti jedinki da savlađuju genetički i sredinski stres. U ovom radu, u potomstvu D. subobscura linija homozigotnih i heterozigotnih za različite genske aranžmane na O-hromozomu, analizirana je simetrija u veličini oba krila. Efekat homozigotizacije na značajnom delu genoma kod homozigotnih linija, kao i redukcije slobodne rekombinacije kod heterozigotnih kombinacija ispitivan je korisćenjem fluktuacione asimetrije krila. Diskutovana je saglasnost dobijenih rezultata za stepen heritabilnosti razvojne nestabilnosti koji su dobijeni u ovom eksperimentu, sa rezultatima dobijenim u drugim istraživanjima.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

ODLIKE, NAČNI USPOSTAVLJANJA I OSTVARIVANJE PREDIKTIVNOSTI GENETIČKE INFORMACIJE U REPRODUKCIJI JEDINKE

Boro P. Pavlović

Prirodno-matematički Fakultet, Banja Luka

Ustaljeno je stanovište da žive sisteme karakteriše sposobnost reprodukcije. Kriterijum potpunog ostvarenja živog sistema nivoa ontosa (živog bića, jedinke), na osnovu takvog stanovišta, bio bi i ostvarenje reprodukcije tog sistema. Postavlja se pitanje u kojoj mjeri genetička informacija predikuje ostvarenje reprodukclje jedinke kroz pokoljenja. Kvantifikovano (za taj nivo sistema) stanovište može da bude višestruko potvrdno, ali većina započetih odnosa unutar živog svijeta ne dode do reprodukcije. Prosječna sposobnost genetičke informacije da predikuje reprodukciju (P) obrnuto je proporcionalna potencijalu razmnožavanja u uslovima stabilne populacije. Broj jedinki (N), koje nastaju od jedne jedinke kroz pokoljenja, eksponencijalna je funkcija broja direktnih potomaka (m) i pokoljenja jedinki (j): N_j=m^J. Iz prethodnog je: P=l/m^J. Tako na primjer organizam koji na osnovu svoje genetičke informacije završava svoj životni ciklus ostavljajući dva direktna potomka (u demosu, čiji je broj cjelovito ostvarenih odnosa iz generacije u generaciju nepromijenjen) nakon deset pokoljenja prosječno bi predikovao svoju reprodukciju sa vjerovatnoćom manjom od jednog promila. Proizilazi da je genetička informacija koju posjeduje jedinka imala/ima, unutar do sada ostvarenog biosa, izrazito nisku sposobnost predikcije reprodukcije. Međutim raspon reprodukcije konkretne polazne jedinke kroz pokoljenja potomaka ide od N(j=0, m=0)⁼0 (izostala reprodukcija polazne jedinke) do N_j=m^J (potpuno realizovan potencijal razmnožavanja), s tim da najveće N_j ne može da prevaziđe kapacitet sredine populacije (koji se odnosi na broj potpunih realizacija ontosa).

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

KOLIKO SU "SEBIČNI" MOBILNI ELEMENTI?

Nikolaj Junakovic

Centro Acidi Nucleici C.N.R., Dip. Genetica e Biol. Mol., Univ. "La Sapienza", Rim, Italija

Transpozibilni (mobilni) elementi (TE), predstavljaju značajan deo genoma svih eukariota; organizovani su u familije elemenata raspoređenih kroz ceo genom. Kodirajući potencijal ovih elemenata izgleda da je ograničen njihovom sopstvenom transpozicijom. Jedina poznata veza sa genetičkom aktivnošću genoma domaćina je sposobnost TE da dovode do porasta mutacija usled transpozicije. Pitanje je onda, koje snage su odgovorne za široku rasprostranjenost u evolučiji i za održanje ovih elemenata?

U početku se hipoteziralo da bi TE mogli potvrđivati selektivnu prednost održavajući genetičku varijabilnost i evolutivnu adaptaciju u promenljivim sredinama. Ubrzo, sugerisalo se da TE u stvari predstavljaju "sebifini" ili "parazitski" deo genoma. Njihova evolutivna raširenost mogla bi se samo oslanjati na njihovu sposobnost da se replikuju efikasnije nego genom domaćina i njihovo prisustvo bi bilo neutralno ili štetno za domaćine.

Parametri koji su istaknuti u odvajanju ove dve interpretacije uključuju: i) filogenetsku distribuciju TE ii) euhromatinske i heterohromatinske lokacije, posebno kod Drosophila kao model sistema iii) fiksirana mesta i iv) stope transpozicije.

Eksperimentalni podaci koji se odnose na ove parametre su izloženi i diskutovani.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

PCR (POLYMERASE CHAIN REACTION): LANČANA REAKCIJA POLIMERIZACIJE

Stanka Romac*, Biljana Čuljković, Slobodanka Vukosavić, Oliver Stojković

*Biološki Fakultet, Univerzitet u Beogradu

Institut za biološka istraživanja "Siniša Stanković", Univerzitet u Beogradu

PCR je nova, revolucionarna metoda za koju je Kary Mullis dobio Nobelovu nagradu 1993. god. Metoda PCR-a otvara potpuno nova polja istraživanja u fundamentalnoj nauci a postaje nezamenljiva metoda u medicinskoj dijagnostici, poljoprivredi, veterini, kriminologiji, arheologiji, molekularnoj paleontologiji i dr. lako je tehnika kloniranja gena svakako nezamenljiva metoda u molekularno Biološkim istraživanjima upotreba PCR-a nudi neuporedivo brzu i jednostavniju amplifikaciju specifičnih DNK segmenata. PCR je zapravo in vitro imitacija DNK replikacije pri čemu se u jako kratkom roku željeni segment DNK može umnožiti milion do milijardu puta i zatim jednostavno analizirati.

U medicinskoj dijagnostici se koristi za brzu dijagnostiku infektivnih oboljenja ili za detekciju mutacija u tačno određenim genima koje vode nastanku širokog spektra oboljenja. Činjenica da PCR zahteva izuzetno malo početnog materijala (dovoljna je i DNK iz jedne jedine ćelije) ovu tehniku svrstava u sam vrh metoda za prenatalnu i preimplantivnu dijagnostiku. Osim u kriminologiji, poljoprivredi i veterini ova metoda ima značajnu primenu u izučavanju evolucije na molekularnom nivou. Naime izolovanje DNK iz fosila, subfosilnih ostataka i sl. i dalja amplifikacija i analiza željenih gena omogućava molekularnu rekonstrukciju prošlosti.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

BORBA ZA MERENJE VARIJABILNOSTI: NAŠE MOLEKULARNO ORUŽJE

Oliver Stojković, Biljana Miljković, Slobodanka Vukosavić i Stanka Romac*

Institut za biološka istraživanja, Beograd

*Biološki Fakultet, Beograd

Mada uglavnom pokušavaju da objasne prirodu variranja i obrasce prenošenja tzv. "kvantitativnih" osobina, i populaciona i transmisiona genetika zavise u velikoj meri od diskrelnih, "kvalitativnih" podataka. Istoriju genetike obeležila je konstantna borba za razvijanje odgovarajućih; eksperimentalnih tehnika za merenje genetičke varijabilnosti - varijabilnosti sekvence DNK molekula. U toku proteklih 130 godina, od Mendelovih eksperimenata sa bojom cveta i semena kod graška, nakupila se velika količina podataka u vezi sa diskretnim karakterima, od morfoloških osobina do sekvenci proteina i DNK. Tehnike zasnovane na elektroforetskom otkrivanju varijanti rastvorljivih proteina preplavile su nas sedamdesetih godina alozimskim podacima. Osamdesetih godina, restrikciona analiza i DNK hibridizacija omogućile su nam da proučavamo polimorfizam molekula DNK, kako unutar gena tako i u nekodirajućim regionima. Poslednja decenija ovog veka ostaće zabeležena po otkriću PCR metode, novog moćnog oružja za istraživanje genetičke raznovrsnosti, kako unutar vrsta, tako i između njih. Biće prikazane i diskutovane različite tehnike zasnovane na PCR metodi, kao i njihova opšta i specifična primena u detekciji genetičke varijabilnosti.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

ZNAČAJ TEHNIKA MOLEKULARNE BIOLOGIJE U POPULACIONO GENETIČKIM

ISTRAŽIVANJIMA

Nikola Tanić i Mladen Vujošević

Institut za biološka istraživanja "Siniša Stanković", Univerzitet u Beogradu

Najprecizniji podaci o genetičkoj strukturi populacija mogli bi se dobiti određivanjem nukleotidnog sastava DNK, tj. sekvenciranjem genoma. Međutim, takve tehnike danas se još uvek ne primenjuju u ovim istraživanjima jer zahtevaju izuzetno dugotrajne eksperimente i velika materijalna sredstva. U upotrebi su mnogo ekonomičnije i jednostavnije tehnike. Elektroforetsko razdvajanje proteina (enzima) predstavlja jednu od značajnijih, Široko eksploatisanih metoda u analizi genetičke varijabilnosti u prirodnim populacijama. Posrednost, kao i mogućnost detektovanja samo onih promena koje rezultuju promenom u naelektrisanju kodiranog proteina smatraju se osnovnim ograničenjima ove metode. Uvođenje osetljivijih tehnika molekularne biologije kao što su RFLP (Restriction Fragment Lenght Polymorphism ) i RAPD-PCR (Random Amplified Polymorphic DNA) u ovu oblast genetičkih istraživanja dalo je mogućnost da se svaka genetička različitost jedinki detektuje direktno na nivou DNK. Osnovne prednosti pomenutih metoda su: 1. preciznost i efikasnost; 2. mogućnost rada sa nepoznatim genomima; 3. aplikativnost u slučajevima kada raspolažemo sa ograničenim količinama eksperimentalnog materijala. Za vrlo precizno registrovanje razlika u kraćim regionima DNK (sekvence od 300bp - 400bp) u molekularnoj biologiji se sve češće koriste SSCP (Single-strand Conformation Polimorphism) i heterodupleks (Heteroduplex) analize. Neke od ovih metoda biće prikazane kroz analizu B-hromozoma u populaciji žutogrlog šumskog miša Apodemus flavicollis-a (Rodentia, Mammalia).

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

ANALIZA STOPE SPONTANIH MUTACIJA U TEST SOJEVIMA Escherichia coli K12

ZA DETEKCIJU BIOANTIMUTAGENA

Branka Vuković-Gačić, Jelena Knežević-Vukčević, Dragana Mitić, Zoran Gačić¹, Draga Simić

Katedra za mikrobiologiju, Institut za botaniku i Botanička bašta "Jevremovac", Biološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

¹ Centar za multidisciplinarne studije, Beograd

Za brzu detekciju bioantimutagena (agenasa koji moduliraju replikaciju i reparaciju molekula DNK) neophodni su osetljivi i reproducibilni teslovi. Korišćenjem mutator mutanata E. coli K12 defektnih u reparaciji pogrešno sparenih baza (mutH, mutL, mutS, uvrD) konstruisan je kratkorodni bakterijski test za praćenje redukcije spontanih mutacija usled povećanja vernosti replikacije DNK.

Ovaj pristup ima dve prednosti:

1) pošto je spontana mutageneza u ovim mutantima 10-1000 puta veća u odnosu na divlji soj, osetljivost testa je povećana,

2) izbegnuta je moguća hemijska interakcija između mutagena i antimutagena, čime se isključuje detekcija demutagenih agenasa.

Spontana mutageneza je određivana u dve serije izogenih mutator mutanata E. coli K12 na dva lokusa, praćenjem Rif^S→Rif^R mutacija i argE3→Arg reverzija. Statističkom analizom podataka dobijenih upoređivanjem broja spontanih mutacija u divljem soju i mutator mutantima pokazano je da je reverzija auksotrofnog markera reproducibilnija, pa prema tome i pouzdanija za detekciju bioantimutagena.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

RAZNOVRSNOST SOJEVA Rhizobium Leguminosarum BV. Viciae NA RAZLIČITIM LOKALITETIMA U SRBIJI

Tatjana Čorić¹, Dragana Jošić², Kosana Konstantinov¹ i Bogić Miličić²

¹Institut za kukuruz "Zemun Polje", Zemun - Beograd

²Institut za zemljište, Beograd

Zemljišne bakterije Rhizobium leguminosarum bv. viciae specifično intereaguju sa graškom (Pisum sativum) ostvarujući simbiozu koja biljci graška obezbeđuje potreban azot. Pokazano je da efikasnost ove simbioze varira kod različitih populacija Rhizobia. Pošto je azot najčešći limitirajući faktor ishrane u zemljištu, od velikog je praktičnog značaja utvrditi raznovrsnost Rhizobia na Različitim lokalitetima i odrediti efikasnost različitih sojeva u fiksaciji azota.

Ispitana je azotofiksaciona aktivnost i plazmidni profil osam sojeva Rhizobium leguminosarum bv. viciae iz kolekcije Instituta za zemljište.

Ukupna količina azota u zrnu je određena za biljke inokulisane Različitim sojevima i korišćena kao pokazatelj azotofiksacione aktivnosti sojeva. Jedan od ispitanih sojeva je ispoljio izrazitu neefikasnost, iako je formirao kvržice (Nod⁺Fix^-). Ostalih sedam sojeva je pokazalo različitu efikasnost azotofiksacije u simbiozi sa domaćinom.

Plazmidni profil je pokazan elektroforezom na agaroznom gelu. Relativna mobilnost traka je odgovarala plazmidima sa MW od oko 150 MD i više. Većina sojeva je pokazala plazmidni profil sa više plazmidnih traka različite MW.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

POPULACIONA STRUKTURA I KARAKTERISTIKE SEMENSKIH PLANTAŽA

ŠUMSKOG DRVEĆA

Vasilije Isajev, Aleksandar Tucović i Mirjana Šijačić-Nikolić

Šumarski fakultet, Beograd

U radu su predstavljeni populaciona struktura i karakteristike semenskih plantaža u Srbiji: klonske (omorike, cmog bora, vajmutovog bora i bukve) i generativne (omorike i cmog bora). Klonske plantaže obuhvataju od 13 do 40 heterovegetativno umnoženih klonova u 5 ponavljanja, a generativne 40 do 50 linija polusrodnika sa 5000 genotipova. Klonske plantaže su zasnovane na pretpostavljenoj panmiksiji. Generativna plantaža omorike osnovana je u cilju obezbeđenja tri tipa razmnožavanja: inbridingom, autbridingom i uniparentalno, a cmog bora na genetičko-ekološkim principima tj. metapopulacionoj strukturi plantaže. Metapopulaciona struktura treba da obezbedi funkcionisanje tzv. rekombinacionog sistema.

Semenske plantaže šumskog drveća su specijalizovane gajene populacije za proizvodnju semena poboljšanih naslednih svojstava. Programima osnivanja i korišćenja generativnih semenskih plantaža omorike i crnog bora obuhvaćene su: (a) izmene u populacionoj strukturi u odnosu na klonske plantaže, i (b) specifičnosti i mozaičnost stanišnih uslova u prostoru i vremenu. U semenskim plantažama kao prostorno izolovanim populacijama ("fabrikama sortnog šumskog semena") broj subpopulacija, ponavljanja i broj genotipova stvara uslove za funkcionisanje rekombinacionog sistema. On predstavlja balans genetičkih i ekoloških faktora koji su ključni parametri pri određivanju nivoa genetičke promenljivosti i funkcionalnosti semenskih plantaža.

Prikazane semenske plantaže, kao pilot objekti, doprinose unapređenju prevođenja potencijala genetičke promenljivosti u slobodnu kao osnove usmerenog korišćenja genofonda drveća, kako novoosnovanih tako i ishodnih, polaznih populacija.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

ZNAČAJ MEĐUPROVENIJENIČNE VARIJABILNOSTI SMRČE (Picea abies /L./ Karst.) U TEST OBJEKTU ROD IVANJICE

Mirjana Šijačić-Nikolić Vasilije Isajev i Milan Mataruga

Šumarski fakultet, Beograd

U radu su predstavljeni rezultati istraživanja realizovani analizom više kvanititativnih svojstava: visina, visinski prirast, prečnik, debljinski prirast, broj pršljenova, broj grana i širina krune, kod 2500 genotipova u starosti od 4. do 6. godine. Glavni cilj ovih istraživanja bio je proučavanje diferencijalnih svojstava i varijabilnosti smrče iz 8 provenijencija, Golija, Radočelo, Čemerno, Kopaonik, Zlatar, Menina, Masun i Jelovica, u delu njenog prirodnog rasprostranjenja, na jugoistoku Evrope. Pored ovoga istraživanja su imala za cilj i upoznavanje proizvodnih sposobnosti pojedinih provenijencija u juvenilnom stadijumu razvoja u manje više istim i različitim ekološkim uslovima. Ovim istraživanjima došlo se do prvih informacija o karakteristikama i varijabilnosti unutar i između izabranih provenijencija, na eksperimentalnim objektima u Srbiji.

Na osnovu analize varijanse može se konstatovati da se provenijencije međusobno statistički značajno razlikuju gotovo za sva svojstva, osim prečnika i debljinskog prirasta. Na posmatranim lokalitetima, srednje vrednosti analiziranih svojstava se značajno ne razlikuju u 4. god. starosti sadnica, što je posledica ujednačenih središnih uslova u pilot objektu rasadnika, gde su se sadnice razvijale do momenta presadnje na teren. Sa starošću uticaj lokaliteta na razvoj sadnica, dolazi do punog izražaja, tako da se u 5. i 6. god. starosti srednje vrednosti za analizirana svojstva statistički značajno razlikuju po lokalitetima, što dolazi do izražaja i u interakciji provenijencija x lokalitet.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

UTICAJ GEOGRAFSKIH KOORDINATA POPULACIJA DUGLAZIJE NA VISINSKI PRIRAST PROVENIJENCIJA NA STANIŠTIMA SRBIJE

Vera Lavadinović¹, Vasilije Isajev² i Miloš Koprivica¹

¹Institut za šumarstvo, Beograd
²Šumarski fakultet, Beograd

Eksperimentalno polje na Juhoru dizajnirano je u cilju testiranja genetskog potencijala i klasifikacija provenijencija duglazije (Pseudotsuga menziesii /Mirb./ Franco) kao osnove unapređenja njene introdukcije na staništa Srbije.

U radu su dati rezultati komparativnih istraživanja uticaja geografske širine, dužine i nadmorske visine autohtonih staništa provenijencije na visinski prirast biljaka u eksperimentalnom polju. Dobijeni rezultati su od značaja za izbor provenijencija za osnivanje kultura druge i narednih generacija.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

DIFERENCIJACIJA POPULACIJA Picea Omorika: ZAKLJUČCI IZ GENETIČKIH I

SELEKTIVNIH KORELACIJA

Biljana Ranković i Branka Tucić

Odeljenje za evolucionu biologiju, Institut za biološka istraživanja, Beograd

Ovaj rad sadrži analizu kvantitativno genetičkog i adaptivnog značaja variranja osobina u cilju ispitivanja genetičke arhitekture (struktura genetičke varijanse/kovarijanse) i istraživanja mehanizama koji uzrokuju divergenciju populacija Picea omorika. Numeričke vrednosti deset metričkih karakteristika, koje čine sve aspekte morfologije klijanaca, su bile individualno procenjivane i predstavljale su objekt kvantitativno genetičke analize. Naši rezultati pokazuju da postoji značajna genetička komponenta u fenotipskoj varijabilnosti unutar i između prirodnih populacija Picea omorika. Utvrđeno je da su znak i veličina koeficijenata selekcije specifični za osobine i različiti od populacije do populacije. Obrasce kovarijabilnosti između juvenilnih osobina, na različitim nivoima genetičke hijerarhije (familije, populacije), razmatrali smo u svetlu teorijskog modela "genetičkih ograničenja" i teorijskog modela "adaptivne divergencije".

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

EFEKTI MALIH POPULACIJA NA PROMENLJIVOST SEMENA I HALF-SIB POTOMSTVA HIMALAJSKOG BORA

Biljana Nikolić¹ i Vasilije Isajev²

¹Institut za šumarstvo, Beograd

²Šumarski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Istraživanjem su obuhvaćene tri populacije u Beogradu, sa ukupno 80 genotipova. U njima su izdvojena test-stabla, sa kojih je sakupljeno seme, dorađeno i postavljeno na klijanje u laboratoriji. Potomstvo svakog test - stabla predstavlja posebnu half-sib liniju. U radu su prikazani rezultati analize dinamike klijanja semena iz dve berbe i najvažnijih morfometrijskih karakteristika linija polusrodnika u ranoj fazi postembrionalnog razvića, kada je genetička varijabilnost potomstva po pravilu velika, a efekti malih populacija veoma izraženi. Prosečne vrednosti za energiju klijanja i tehničku klijavost semena bile su niske (25% odnosno 32%) bez većih razlika između populacija i godina berbe. Visok procenat šturog semena (više od 50%) može se smatrati posledicom specifičnosti cvetanja ovih malih populacija. Jasno izdvajanje ekstremnih linija polusrodnika prema vrednostima statističkih parametara za merene karakteristike klijanaca ukazuje na određene specifičnosti genetske strukture populacija. Provera osobina half- i full-sib potomstva u ovoj i kasnijim fazama razvića je prilog detaljnijem upoznavanju ovih populacija na osnovu čega se stvara osnova za dalju introdukciju himalajskog bora u Srbiji za potrebe šumarstva i pejzažne arhitekture.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

VARIJABILNOST KLONOVA AMERIČKE CRNE TOPOLE (Populus deltoides BATR.) I NJENOG HIBRIDA SA EURAMERIČKOM TOPOLOM (Populis x euramericana DODE)

Branislav Kovačević¹, Vojislav Guzina¹, Saša Orlović¹ i Marija Kraljević-Balalić²

'IRJ Institut za topolarstvo, Poljoprivredni Fakultet, Novi Sad

²Poljoprivredni Fakultet, Novi Sad

U radu je ispitana varijabilnost 16 klonova P.deltoides i 4 klona iz hibridne kombinacije P.deltoides x euramesricana na osnovu 23 merena i izvedena morfometrijska parametra lista jednogodišnjih oziljenica. Prema koeficijentima varijacije i heritabilnosti u širem smislu Postoje značajne razlike među genotipovima u izvedenim parametrima. Najvišu heritabilnost imali su parametri oblika lista (>60%). Izvršena je ocena više načina standardizacije podataka u postupku analize glavnih komponenata i analize grupisanja, multivarijacionih metoda Široko primenjivanih u populacionim istraživanjima. primenom načina standardizacije koji omogućuju očuvanje informacije o variranju unutar klonova i kovarijacione matrice, postignuta je veća podudarnost distanci izvedenih samo na osnovu standardizovanih podataka. Ovo nije bio slučaj i za analizu grupisanja, međutim i u primeni ove multivarijacione metode preporučili bi prethodno pomenute metode standardizacije. Navedeni rezultati su značajni s obzirom da se u analizi grupisanja podaci uglavnom standardizuju uz primenu standardne devijacije sredina genotipova, dok se analiza glavnih komponenata najčešće vrši na osnovu korelacione matrice. Time se gubi razlika u veličini uticaja genotipa kao izvora varijacije na variranje korišćenih parametara.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

DVOPOLNOST I JEDNOPOLNOST STABALA I SISTEMA RAZMNOŽAVANJA
PRIREČNOG JAVORA (Acer ginnala Maxxim.) U BEOGRADU

Vasilije Isajev, Aleksandar Tucović i Mirjana Šijačić-Nikolić

Šumarski fakultet, Beograd

Prikazani su rezultati uporednih analiza tri gajene populacije prirečnog javora, odraslih na staništima Quercetum frainetto-cerris s.l. Dobijeni rezultati analiza merenih svojstava ukazuju na dobar rast, obilan urod, zdravstveno stanje i adaptivnost svojstava koja su karakteristična i za prirodna staništa ove vrste. U radu je evidentirana pojava polnog polimorfizma tj. istovremeno prisustvo dvopolnih "ženskih" i jednopolnih "muških" stabala u odnosu 85,7% : 14.3%. Svojstvo polimorfizma je prelazni stupanj od dvopolnosti, koja karakteriše najveći broj vrsta roda, ka jednopolnosti, koja karakteriše dvodome, kod javora malobrojne vrste (Acer negundo L. i A. californicum T. et Gr.).

Razlike u polnosti cvasti i stabala prirečnog javora dovode do uvećane raznovrsnosti oprasivanja odnosno do manje više promena u genetičkim strukturama sukcesivnih generacija. Vodeće mesto u formiranju potencijalne i slobodne promenljivosti pripada balansu genetičkih i faktora spoljašnje sredine tj. rekombinacionom sistemu. Očigledno je da praktična strana ove zavisnosti, koja polazeći od specifičnosti sistema razmnožavanja omogućava dalju transformaciju-oplemenjivanje ove vrste u nas.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

FREKVENCIJA BROJA KOTILEDONA U PONIKU JELE NA OGORJEVCU I NA

GOLIJI

Boro P. Pavlović, Vlado Čokeša

Institut za Šumarstvo, Beograd

Jela, Abies alba ima 4 do 8, a najčešće 5 kotiledona. Na planini Ogorjevac pored obične jele javlja se i njen piramidalna varijetet. U podmlatku, koji vjerovatno vodi porijeklo od piramidalne majke, pojavljuje se manji broj jedinki koje u različitoj mjeri ispoljavaju karakteristike piramidalnog varijeteta. U analiziranoj sastojini na Goliji prisutna je samo obična jela. Ispitivano je da li, na nivou broja, kotiledona. Pošto je razlike među populacijama. U obje populacije u poniku su dominirale jedinke sa 5 kotiledona. Raspon broja kotiledona u poniku na Ogorijevcu je 4 do 7, a na Goliji donja granica broja kotiledona nije sa sigurnošću utvrđena (bilo je jedinki kod kojih su otpali kotiledoni). Druga grupa jedinki po zastupljenosti na Ogorjevcu su one sa 6 kotiledona, a na Goliji sa 4 kotiledona. 2E Jedinke sa 8 kotiledona nisu konstatovane u posmatranim uzorcima analiziranih populacija. Podaci ukazuju da pošto je varijacije u prostornom rasporedu jedinki sa različitim brojem kotiledona, što bi se moglo povezati sa materinskim stablima.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

FENOTIPSKA PLASTIČNOST I NORME REAKCIJE: KONSENZUS I

KONTROVERZE

Branka Tucić

Odeljenje za evolucionu biologiju, Institut za biološka istraživanja, Beograd

Fenotipska plastičnost označava sposobnost pojedinačnih genotipova da ispolje različite fenotipove u različitim sredinama i predstavlja jedan od osnovnih mehanizama koji omogućuje individualnu adaptiranost na heterogene uslove spoljašnje sredine. Ukupnost fenotipova koje može da proizvede jedan genotip u različitim sredinama određuje njegovu normu reakcije. Uprkos generalne saglasnost u odnosu na opis samog fenomena i mogućnost evolucije fenotipske plastičnosti pod delovanjem prirodne selekcije, jo§ uvek su prisutne teorijske kontroverze u pogledu značenja termina karakteristika, genetičke osnove fenotipske plastičnosti, kao i objekta delovanja selekcije. Polazeći od toga, u ovome referatu prikazane su suprotstavljene hipoteze i modeli koje se odnose na evoluciju ("stanje karakteristike" vs. "norma reakcije") i genetičku regulaciju fenotipske plastičnosti ("alelska osetljivost" vs "regulatorna plastičnost"). Takođe je ukazano na evolucione implikacije fenotipske plastičnosti kao adaptivnog svojstva biljaka i životinja.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

GENETIČKA VARIJABILNOST ZA VELIČINU KRILA NA RAZLIČITIM TEMPERATURAMA UNUTAR I IZMEĐU DVE POPULACIJE Drosophila subobscura

Marina Stamenković-Radak^1,2, Tatjana Terzić¹ i Marko Anđelković^1,2

'Biološki Fakultet, Univerzitet u Beogradu

²Odeljenje za genetiku, Institut za biološka istraživanja, Beograd

Promene u temperaturi kao sredinskom faktoru mogu uzrokovati stres u organizmu i poremećaj optimalne funkcije biološkog sistema, što dovodi do variranja u fenotipskom ispoljavanju na različitim nivoima (morfološkom, fiziološkom, ponašanja). Sposobnost da se odgovori na promene sredine ima genetičku osnovu i kapacitet za evoluciju ovih osobina je pod prirodnom selekcijom. Komponente genetičke varijanse se menjaju sa nivoom stresa i mnogi faktori doprinose tome.

Veličina krila insekata je pogodan i često korišćen morfometrijski karakter u genetičkim istraživanjima normi reakcije. Populacije Drosophila naseljavaju različite sredine, a izložene su i sezonskim promenama u jednoj sredini. Populacije Drosophila sa različitom genetičkom konstitucijom daju različite odgovore na promene sredine. U ovom radu, dve populacije D. subobscura, sa dva udaljena i ekološki različita lokaliteta, analizirane su za plastičnost odgovora u veličini krila na tri temperature. Rezultati analize varijanse ukazuju na nivo značajnosti genotipa, pola i temperature, kao i njihovih interakcija, kao izvora unutar i među populacijske varijabilnosti u plastičnosti za veličinu krila.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

POVEZANOST PROSJEČNIH ZAPREMINA I TEŽINA KUĆICA U POPULACIJAMA Eobania vermiculata (MUELLER) 1774

Nevenka Pavlović

Prirodno-matematički Fakultet, Banja Luka

Analizirani su podaci o aritmetičkim sredinama zapremine (V ) i težine (T ) kucice u 77 uzoraka iz populacija E. vermiculata uzetih na prostoru srednje jadranskog primorja i otoka. Indeks V/T varira od 28,018 (populacija Tajan) do 55,963 cg/cm³ (populacija Kamen). Linearna korelacija, r_(V.T.)=3D 0,7554 je visoko značajna, kao i korelacija rangova ρ_(V/T)=0,7762. Regresija zapremine po težini, V=1,5355T+2,1582, objašnjava 56,48% varijacije prosječnih zapremina, a regresija težine po zapremini, T=0,3716V+0,0 249, objašnjava 56,51% varijacije prosječnih težina kućica među posmatranim populacijama. Uvid u rasturanje tačaka (V,T) na dijagramu ukazao je na različite oblike ostvarenja veza među populacijama objedinjenim na osnovu istorijsko - geografskih kriterijuma. Određivanje parametara linearne regresije u većoj mjeri pokazuje osobenost veze u grupi populacija vanjski otoci (V=l,18847T+2,3184), prelazne karakteristike su u grupi populacija unutrašnji otoci (V=l,3686T+2,6245) i vode grupi populacija kontinent ( V=l,10451 + 3,2386). Daljnje podjele populacija, na osnovu istog kriterija, još više ukazuju na osobenost veza u nekim grupama populacija.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

PROMENLJIVOST OSOBINA KORENOVOG SISTEMA KLIJAVACA KISELOG DRVETA U ZAVISNOSTI OD OSNIVAČA LINIJA POLUSRODNIKA

Aleksandar Tucović, Vasilije Isajev, Mirjana Šijačić-Nikolić i Milan Mataruga

Šumarski fakultet, Beograd

Uporedna analiza svojstava korenovog sistema klijavaca kiselog drveta, zasnovana na 10 linija polusrodnika, ukazuje da su svojstva korenova genetički kontrolisana s jedne strane i ekološki faktorima s druge strane. Snažnom razvitku korenovog sistema klijavaca tj. od najranije mladosti pogoduje visoka heterozigotnost linija, koje vode poreklo iz populacija, a slabiji rast i vitalnost korenova je u korelaciji sa malom heterozigotnošću linija, koje vode poreklo od pojedinačnih, prostorno izolovanih stabala.

Linije polusrodnika odgajene iz populacija, usled pretežne stranooplodnje, karakteriše visoka heterozigotnost, dok linije od pojedinačnih dvopolnih stabala karakteriše niska heterozigotnost, usled prinudne samooplodnje. Veličina genetičke varijabilnosti, pored uticaja osnivača linija zavisi i od drugih faktora.

Odgajivanje linija klijavaca, kao i jednogodišnjih biljaka u više manje istim ekološkim uslovima predstavlja model za analizu mehanizama genetičke kontrole svojstava korenovog sistema, dok analize u prirodnim uslovima pruzaju prvenstveno informacije o fizičko-hemijskim svojstvima zemljišnih slojeva, kojima se korenov sistem lako prilagođava.

Pri odabiranju stabala kiselog drveta na otpornost na nepovoljne uslove, sve veću pažnju treba poklanjati osobinama korenovog sistema s obzirom na značajne adaptivne mogućnosti povezane sa osobinama rizogeneze.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

GENETIČKE I FENOTIPSKE KORELACIJE KOMPONENTI PRINOSA I KVALITETA

KOD PŠENICE (Triticum aestivum L.)

Veselinka Zečević¹, Desimir Knežević¹, Marija Kraljević-Balalić² i Danica Mićanović¹

¹Institut za istraživanja u poljoprivredi "Srbija", Centar za strna žita, Kragujevac

²Poljoprivredni Fakultet, Novi Sad

U radu su proučavane korelacije između komponenti prinosa (produktivno bokorenje, visina biljke, dužina klasa, broj klasića po klasu, broj zrna po klasu, masa zrna po klasu, masa zrna po biljci, žetveni indeks, masa 1000 zrna) i komponente kvaliteta (sadržaj proteina u zrnu i sedimentacija proteina) kod pedeset sorti pšenice. Biljke su gajene u poljskom ogledu u tri ponavljanja tokom dve vegetacione sezone. Analize biljaka su urađene u fazi pune zrelosti pšenice na uzorcima od 60 biljaka (po dve biljke u 3 ponavljanja). Urađene su proste, genetičke i fenotipske korelacije i izračunata "path" analiza genetičkih koeficijenata korelacije. Najjača korelaciona zavisnost utvrđena je između broja zrna po klasu i mase zrna po klasu (r=0.536**), a zatim između visine biljke i dužine klasa (r=0.462**). Od genetičkih korelacija, najjača pozitivna korelacija ustanovljena je između mase zrna po klasu i mase 1000 zrna (r_g=0.561**), kao i između dužine klasa i broja klasića po klasu (r_g=0.613**). Fenotipske korelacije su pokazale najjaču zavisnost između mase zrna po klasu i žetvenog indeksa (r_f=0.563**), a zatim između mase zrna po klasu i mase 1000 zrna (f =0.535**). Žetveni indeks i broj klasića po klasu imali su najjači direktni uticaj na masu zrna po biljci. Od pozitivnih indirektnih uticaja na masu zrna po biljci najjači je bio uticaj dužine klasa preko broja klasića po klasu.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

PARAMETRI STABILNOSTI KOMPONENATA PRINOSA PŠENICE

Miodrag Dimitrijević, Marija Kraljević-Balalić, Sofija Petrović i Novica Mladenov

Poljoprivredni fakultet, Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad

U radu je ispitivana ekološka stabilnost visine biljke, dužine klasa i broja klasića po klasu kod jedanaest divergentnih sorata pšenice iz različitih geografskih regiona gajenja tri vegetacione sezone. Parametri stabilnosti su izračunati primenom modela Eberhart i Russell (1966).

Prema koeficijentu regresije, sve ispitivane sorte su pokazale zadovoljavajuću stabilnost za sva tri ispitivana svojstva. Kao najstabilnije, za visinu biljke, su se pokazale sorte NS Rana 2, Manitou i Lovrin 21, dok je najnestabilniji genotip bio Peking 11. Za dužinu klasa, nešto bolju stabilnost od ostalih je ispoljila sorta Gyza 144, a najnestabilnijom se pokazala Fundulea 29. Za svojstvo broja klasića po klasu, bolju stabilnost su pokazale Rodna i Luna, nasuprot sortama Bolal i Peking 11, koje su bile najnestabilnije.

Prema izračunatoj vrednosti standardne greške koeficijenta regresije, najveću heterogenost je ispoljilo svojstvo dužina klasa.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

MORFOLOŠKA ANALIZA DUPLIKATA LOKALNIH POPULACIJA KUKURUZA BANKE BILJNIH GENA JUGOSLAVIJE

Dražen Jelovac, Gordana Radović, Jasmina Muminović i Zoran Branković

Institut za kukuruz "Zemun Polje", Beograd

U okviru Banke gena za kukuruz čuva se i proučava kolekcija lokalnih populacija Jugoslavije. One su sakupljane dugi niz godina iz svih agroekoloških rejona, u težnji da se č>to veća varijabilnost, stvorena u okviru vrste, sačuva u hladnim komorama banke gena.

U toku umnožavanja i karakterizacije utvrđeno je da neke populacije nisu homogene, vec se pojavljuju u dve ili tri varijante. Da bi se utvrdilo da li se radi o duplikatima jednog uzorka ili o posebnim populacijama, analizirane su morfobiološke osobine ovih varijanti i njihovih međusobnih ukrštanja. Za analizu su korišćene metode diskriminacione analize. Ispitivanjem homogenosti uzorka testirana je nulta hipoteza o sličnosti varijanata u okviru uzorka.

Rezultati ove analize ukazuju da su neke od ispitivanih varijanti duplikati u okviru jednog uzorka, dok su neke indukovane kao novi uzorci u banci gena. Za konačno potvrđivanje postojanja duplikata u kolekciji potrebno je ispitati i njihovu genetičku srodnost metodom genetičkog otiska.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

PROTEINI KLICE KAO POTENCIJALNI GENETIČKI MARKERI U PROUČAVANJU EKSPRESIJE HETEROZISA KOD KUKURUZA

Kosana Konstantinov, Tatjana Čorić, Snežana Mladenović-Drinić, N. Delić, R. Petrović

Institut za kukuruz "Zemun Polje", Zemun – Beograd

Deskriptivni pristup u proučavanju ekspresije heterozisa se odnosi na frekvenciju i veličinu posmatranog efekta za genetička, biohemijska i fiziološka ispitivanja doprinose boljem razumevanju sadejstva/udela gena/genoma u ekspresiji heterotičnog efekta. Prinos semena, rezultanta svih Bioloških procesa u biljci, je najviše kori§cen pokazatelj heterozisa kod kukuruza. U Našim istraživanjima se pošlo od pretpostavke da divergentna selekcija na prinos zrna iz F₂ populacije izvedene od elitnih genetički i srodnih inbred linija tokom četiri samooplodnje daje dobru osnovu za utvrđivanje gena/dela genoma koji učestvuju u kontroli "permanentnog" heterozisa. Ukupni i u solima rastvorljivi proteini klice su analizirani u genotipovima sa visokim i niskim prinosom u Različitim ciklusima samooplodnje. Dobijeni, rezultati pokazuju da, pored povećanja frekvencije recesivnih alela, u svakom ciklusu dolazi do segregacije genotipova sa visokim i niskim prinosom zrna. Po pravilu genotipovi sa nizim prinosom zrna imaju kraci vegetacioni period što ukazuje da genom na povećanje nivoa homozigotnosti reaguje kao na stres i sve biološke procese usmerava na održanje jedinke odnosno vrste, skraćujući vreme formiranja reproduktivnih organa. Utvrđene su kvantativne i kvalitativne razlike u ukupnim i u solima rastvotljivim proteinima klice. Identifikovani su polipeptidni lanci karakteristični za visok prinos i cikluse samooplodnje. Neki od polipeptida su kandidati za genetičke markere u odabiranju genotipova sa visokim prinosom.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

UTICAJ GENERACIJA REKOMBINACIJA NA VARIJABILNOST PRINOSA I NJEGOVIH KOMPONENATA SINTETIČKE POPULACIJE SA EGZOTIČNOM

GERMPLAZMOM

Tomislav Živanović¹, Gordana Šurlan-Momirović¹ i Goran Todorović²

¹ Poljoprivredni fakultet, Beograd - Zemun

² Institut za kukuruz "Zemun Polje", Beograd - Zemun

Jednostrana selekcija genotipova sa što većim prinosom sužavala je varijabilnost izvora koji su ostajali u konkurenciji. U ovom procesu selekcije ukupna varijabilnost se smanjivala u korist povećanja frekvencije gena poželjnih osobina na koje je selekcija vršena.

Proučavanjem je obuhvaćena sintetička populacija kukuruza uske genetičke osnove sa 25% egzotične germplazme. U okviru te populacije Izvršena su tri odnosno pet ciklusa rekombinacija gena, te je ispitivanjem obuhvaćena početna populacija bez rekombinovanja gena i novonastale populacije posle tri odnosno pet generacija rekombinacija gena. Ogled je postavljen po Nested dizajnu u dva ponavljanja na dve lokacije u toku dve godine. Ispitivanjem su obuhvaćene, pored prinosa zrna kukuruza i njegove komponente (dužina klipa, broj redova zrna, masa 1000 zrna i sadržaj vlage u zrnu pri berbi). Biometrička obrada podataka obuhvata izračunavanje srednjih vrednosti i analiza varijanse po Nested dizajnu.

Pet generacija dodatnih rekombinacija gena je uticalo na povećanje prosečnih vrednosti ispitivanih osobina. Na ispoljavanje ispitivanih osobina značajan uticaj imale su lokacije, familije, i interakcija ispitivanih faktora (lokacija x set i lokacija x familija).

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

BROJ KOTILEDONA I NADŽIVLJAVANJE SIJANACA JELE U RASADNIKU

SREMČICA

Boro P. Pavlović, Dragana Stojičić, Branislava Grbović, Biljana Nikolić, Dušanka Kukobat, Radojica Pižurica

Institut za Šumarstvo, Beograd

U rasadniku Sremčica Instituta za šumarstvo u Beogradu Utvrđene su (11. 4.1996) frekvencije jedinki sa različitim brojem kotiledona kod sijanaca obične jele Abies alba. Sjeme je sijano juna 1995 u otvorene leje, a prije brojanja klijanci su pikirani u kontejnere. Veći broj sijanaca je imao sve kotiledone. Unutar ove grupe broj kotiledona varira od 3 do 8. Najbrojnije su jedinke sa 5, a zatim sa 6 kotiledona. Minimalni broj (3) kotiledona se ne navodi kao karakteristika vrste. Prilikom narednog pregleda (7.11.1996.) konstatovano je nešto manje nadživljavanje jedinki kod kojih nije bilo otpadanja (pri prvom pregledu) u odnosu na one kod kojih je konstatovano otpadanje kotiledona. Veće nadživljavanje je karakteristično za jedinke sa većim brojem kotiledona. Izrazito varira broj nivoa na kojima su formirani pupoljci, odnosno bočni izbojci na kraju druge vegetacione sezone. Konstatovane
su jedinke sa 9, 6, ili 5 nivoa formiranih pupoljaka, a koje su imale 6 ili 7 kotiledona. Većina jedinki nemaformiran nijedan bočni izbojak.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

NASLEĐIVANJE VISINE BILJKE I VISINE DO PRVE BOČNE GRANE KOD ULJANE REPICE (Brassica napus L.)

Ana Marjanović-Jeromela i Radovan Marinković

Naučni institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad

Ispitivane su kombinirajuće sposobnosti i način nasleđivanja visine biljke i visine do prve bočne grane pet sorata ozime uljane repice. Ukrštanja su urađena po dialelnoj semi. U nasleđivanju visine biljke i visine do prve bočne grane, u F, generaciji, u četiri slučaja ispoljila se puna dominacija boljeg, a u dva lošijeg roditelja. Kod nasleđivanja do prve bocne grane javili su se heterozis, intermedijarnost i puna dominacija boljeg roditelja. Za visinu cele biljke javile su se i pozitivne i negativne vrednosti OKS. Sorta Falcon imala je najvišu, a JetNeuf najnižu vrednost ali vrednosti nisu bile signifikantno različite. Kod visine do prve grane visoko signifikantnu vrednost imala je sorta Falcon, a najniža vrednost je kod sorte Samuray. Vrednost PKS za visinu biljke bile su signifikantne kod ukrštanja Banaćanka x Samuray i Samuray x Jet Neuf, dok se kod visine do prve grane visoko signifikantan efekat PKS ispoljio samo u kombinaciji Sremica x Samuray. Kod ispitivanih sorata preovladavali su dominantni u odnosu na recesivne gene za obe osobine. Vrednost prosečnog stepena dominacije, ako se posmatraju sve kombinacije ukrštanja, veća je od jedinice za oba svojstva što ukazuje na superdominaciju.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

VARIJABILNOST I KOMPONENTE VARIJANSE ZA ŽETVENI INDEKS KOD PŠENICE (Triticum aestivum L.)

Dušan Urošević, Veselinka Zečević i Milanko Pavlović

Institut za istraživanja u poljoprivredi "SRBIJA", Centar za Strna žita, Kragujevac

U radu je proučavana varijabilnost, heritabilnost i komponente varijanse kod 50 sorti pšenice poreklom iz različtih zemalja sveta. Biljke su gajene u poljskom ogledu u tri ponavljanja tokom dve vegetacione sezone. Analize biljaka su urađene u fazi pune zrelosti pšenice na uzorcima od 60 biljaka (po 20 biljaka u 3 ponavljanja). Žetveni indeks je izračunat kao odnos prinosa zrna i ukupne nadzemne mase biljke. Najveći žetveni indeks ustanovljen je kod sorte Peking 8 (44.6%), a najmanji kod sorte Jawa (23.8%). Posmatrano u proseku za sve sorte, vrednosti za žetveni indeks bile su slične u prvoj (35.4%) i drugoj (35.2%) godini istraživanja. Sorte su ispoljile razlike u varijabilnosti žetvenog indeksa. Koeficijent varijacije, prosečno za sve sorte i godine iznosio je V=12.0%. Najmanji koeficijent varijacije utvrđen je kod sorte Peking 8 (V=7.0%), a najveći kod sorte Brock (V=17.8%). Ustanovljena je visoka heritabilnost u širem smislu, sa vrednošću od h²=75.0%. Analizom varijanse utvrđene su visoko značajne razlike za ovo svojstvo između ispitivanih sorti pšenice. Razlike po godinama i interakcija sorta/godina bile su, Takođe, visoko značajne. Komponente fenotipske varijanse pokazale su da najveći udeo u ispoljavanju žetvenog indeksa imaju genetički faktori (56.7%), nešto manji udeo pripada interakciji sorta/godina (35.0%), dok udeo godine nije zabeležen.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

PARAMETRI STABILNOSTI MORFOLOŠKIH OSOBINA KLASA GENOTIPOVA PŠENICE RAZLIČITOG NIVOA PLOIDNOSTI

Jadranka Ivezić¹, Marija Kraljević-Balalić², S. Denčić² i Ljiljana Merkulov¹

¹Institut za biologiju, PMF, Novi Sad

²Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad

Morfološke osobine klasa analizirane su sa ciljem da se ustanovi njihova genotipska stabilnost kod tetraploidnih i heksaploidnih genotipova pšenice, kao i da se uporedi stabilnost pojedinih osobina slučajno ina za različite nivoe ploidnosti. Kao materijal korišćeno je 8 tetraploidnih i 8 heksaploidnih, slučajno odabranih, genotipova pšenice. Ogled je izvođen tokom tri godine u tri ponavljanja. Morfološkom analizom klasa obuhvaćeni su: dužina klasa, broj klasića/klasu (ukupnih, fertilnih i sterilnih), masa klasa, broj zrna/klasu, masa zrna/klasu i indeks klasa. Za izračunavanje parametara stabilnosti korišćen je metod Eberhart i Russell (1966). Na osnovu rezultata odstupanja regresionih koeficijenata (b) od teorijske idealne vrednosti (1) kao najstabilniji genotipovi, za većinu analiziranih svojstava, mogu se izdvojiti NSD 4/93 i NSD 29/93 za grupu tetraploidnih i NSP-11 i NS-032 za grupu heksaploidnih pšenica. Vrednosti standardne greške prosečnih regresionih koeficijenata (S_eb_i) ukazuju da je najmanja heterogenost regresionih koeficijenata dobijena za masu zrna/klasu (±0.164) kod heksaploidne, a najveća za broj fertilnih klasića (±3.388) kod tetraploidne grupe genotipova. Za svojstva dužina klasa, broj klasića (fertilnih i sterilnih), masa klasa, broj zrna/klasu i masa zrna/klasu veća heterogenost regresionih koeficijenata dobijena je kod tetraploida, dok su heksaploidni genotipovi pokazali veću heterogenost za ukupan broj klasića i indeks klasa.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

NAČIN NASLEĐIVANJA I EFEKAT GENA VISINE STABLJIKE I ŽETVENOG INDEKSA U UKRŠTANJIMA RAZLIČITIH GENOTIPOVA PŠENICE

Sofija Petrović, Marija Kraljević-Balalić i Miodrag Dimitrijević

Poljoprivredni fakultet, Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad

Dialelnim ukrštanjem četiri različite sorte pšenice, Jugoslavija, žitnica, Osječanka i NSR-2, su dobijene F₁ i F₂ generacije, kao i generacije povratnog ukrštanja. Rezultati istraživanja ukazuju da između roditelja i generacija potomstva Pošto je značajne razlike u ispitivanim svojstvima. Procena efekata gena je rađena na osnovu prosečnih vrednosti generacija uz primenu aditivno-dominantnog modela, sa tri parametra (Mather, 1949) i sa šest parametara za utvrđivanje epistatičnog delovanja gena (Mather i Jinks, 1982). Za ispitivana svojstva je uočeno prisustvo interalelne interakcije. Nasleđivanje visine stabljike i žetvenog indeksa je dominantno ili superdominantno.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

UTICAJ SADRŽAJA KUNITZ TRIPSIN INHIBITORA NA PRINOS ZRNA SOJE

Slađana Žilić, Irina Božović, Ljubiša Prijić

Institut za kukuruz "Zemun Polje", Zemun - Beograd

Sojino zrno u sirovom stanju sadrži niz škodljivih sastojaka koji utiču na njegov kvalitet smanjujući mu hranljivu vrednost. U svetu je započeta selekcija sorti sa smanjenim sadržajem antihranljivih materija u prvom redu bez Kunitz tripsin inhibitora. Kako je u oplemenjivanju i selekciji soje najbitnije postizanje visokog prinosa zrna, cilj ovog istraživanja je da se ispita uticaj ovog inhibitora na prinos soje.

U ovim istraživanjima analizirano je 48 linija soje F4 generacije , njihovi roditelji i sorta "Kunitz" i "Kador" koje su korišćene kao standard. 24 linije i sorta "Kador" poseduju Kunitz tripsin inhibitor, a ostale 24 linije i sorta "Kunitz" se odlikuju odsustvom Kunitz tripsin inhibitora. Na osnovu rezultata merenja prinosa slučajno odabranih biljaka izračunat je prosečan prinos zrna po biljci kod dve grupe genotipova. Na osnovu dobijenih vrednosti, između grupe soje koje se odlikuju prisustvom Kunitz inhibitora i grupe genotipova bez Kunitz tripsin inhibitora nije bilo razlike u prinosu zrna. Ispitivane su razlike srednjih vrednosti, komponente varijabilnosti, koeficijent varijacije i heritabilnost ispitivane osobine. Dobijene vrednosti svih statističkih parametara nisu bile značajne pa se može zaključiti da sadržaj Kunitz inhibitora nema uticaj na prinos soje.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

HERITABILNOST KOMPONENATA PRINOSA KUPUSA (Brassica oleracea var. capitata L.)

Janko Červenski, Đuro Gvozdenović, Mirjana Vasić i Dušanka Bugarski

Naučni institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad

U cilju ispitivanja varijabilnosti i heritabilnosti prinosa i komponenti prinosa kupusa, postavljeni su ogledi na zemljištu tipa černozem, na oglednom polju Instituta za ratarstvo i povrtarstvo na Rimskim Šančevima u toku dve godine. Ogled je izveden po slučajnom blok sistemu u tri ponavljanja. Za istraživački materijal korišćeno je dvanaest divergentnih genotipova kupusa. Radom su dobijeni sledeći rezultati: heritabilnost u širem smislu je bila najniža kod mase glavice i prinosa (65%) a najviša za svojstvo visine glavice (97%). Niska vrednost heritabilnosti za masu glavice i prinos govori da su to kompleksna svojstva i da selekcija na ova svojstva mora da ide uporedo sa drugima sa kojima je u signifikantnoj korelaciji. Značajna heritabilnost visine glavice i dužine unutrašnjeg kočana pruža dobru osnovu za dalje poboljšanje ovih svojstava metodom oplemenjivanja.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

NASLEĐIVANJE DUŽINE SEMENA SUNCOKRETA (Helianthus annuus L.)

Siniša Jocić i Dragan Škorić

Naučni institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad

Radi proučavanja načina nasleđivanja, komponenti genetske varijanse i kombinacionih sposobnosti za dužinu semena urađena su dialelna ukrštanja, bez recipročnih, šest inbred linija suncokreta. Rezultati istraživanja ukazuju da između roditeljskih linija i generacija potomstva Postoje značajne razlike u srednjim vrednostima za ispitivana svojstva. U nasleđivanju dužine semena aditivna komponenta ima veći značaj. Na osnovu prosečnog stepena dominacije i tačke preseka očekivane linije regresije i Wr ose, možemo zaključiti da se u nasleđivanju dužine semena radi o parcijalnoj dominaciji u svim generacijama potomstva. Kao najbolji opšti kombinator za ovo ispitivano svojstvo pokazala se inbred linija cms-13. Kombinacije ukrštanja R-15 x cms-19 i cms-77 x R-17 su najbolji posebni kombinatori za svojstvo dužina semena.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

GENETIČKA HOMOZIGOTNOST ROD OBOLELIH OD CEREBRO - VASKULARNOG

INSULTA

Gojko Savić i Slavko Branković

Odsek za biologiju, Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Prištini

Analiza 29 mono i oligogenski determinisanih morfofizioloških osobina, obavljena je u uzorku od 70 osoba sa moždanim udarom (CVI) i 140 osoba u kontrolnom uzorku. Utvrđivanjem zastupljenosti homozigotno-recesivnih karakteristika nađeno je da prosečan broj HRO kod uzorka obolelih iznosi (8.8), što je u odnosu na kontrolni uzorak (6.37) značajna razlika. Razlike su uočene i u tipu distribucije učestalosti, gde čak 11 ovakvih osobina pokazuje uvećanu prisutnost kod pacijenata, pri čemu se ova dva uzorka ispitanika mogu smatrati genetički različitim. Takođe, utvrđena je i razlika u pogledu tipa i opsega varijabilnosti kod uzorka obolelih u odnosu na kontrolni uzorak. Uvećani stepen genetičke homozigotnosti kao i smanjena varijabilnost kod uzorka obolelih mogu biti uzrok poremećaja gensko-fiziološke homeostaze koji vode predispoziciji za pojavu bolesti.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

ZASTUPLJENOST HOMOZIGOTNO RECESIVNIH OSOBINA U UZORKU UČENIKA IZ SPECIJALNIH I REGULARNIH ŠKOLA U LOZNICI

Slavko Branković¹, Gojko Savić¹ i Svetlana Bašanović²

¹Odsek za biologiju, Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Prištini

²Muzej Kosova, Prirodnjačko odeljenje, Priština

Populaciono-genetička analiza odabranih 17 genetički kontrolisanih morfo-fizioloških karakteristika obavljena je u uzorku 71 učenika specijalne skole za decu sa sniženim koeficijentom inteligencije IQ < 80 i istog broja učenika iz regularne skole. Utvrđena je značajna razlika u zastupljenosti proučavanih morfo-fizioloških osobina kod uzorka učenika iz specijalnih skola u odnosu na uzorak dece iz regularnih §kola. Razlike su uočene i u tipu i distribuciji učestalosti, pri čemu je šest homozigotno-recesivnih svojstava bilo značajno češće prisutno kod uzorka dece iz specijalnih §kola. Utvrđeno je i prisustvo značajne individualne vanjabilnosti u prosečnom prisustvu analiziranih homozigotno recesivnih odlika, koja može podstaći njihov potencijal za različite vrste adaptacija uključujući i njihove mentalne sposobnosti.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

UDEO GENETIČKIH I SREDINSKIH FAKTORA NA INTRAUTERINI RAST I RAZVOJ

Smilja Banković, Olivera Milošević - Đorđević *

Ginekološko - akušerska klinika, KBC Kragujevac

*Prirodno-matematički fakultet, Kragujevac

Fenotipske osobine novorođenčeta, kao što su telesna masa, dužina tela i obim glave su karakteristike preko kojih prikazujemo intrauterini rast i razvoj. Na uzorku od 1500 novorođenčadi iz porodilišta u Kragujevcu primenjena je analiza varijanse za sve tri posmatrane karakteristike intrauterinog rasta, u cilju procene udela genetičkih i sredinskih komponenti u varijabilnosti ovih osobina. Najveći udeo genetičke komponente utvrđen je za varijabilnost telesnih dužina novorođenčadi i iznosio je (83.6%), nešto manji za masu tela (70.4%), a samo neznatno manji za varijabilnost obima glave (64.8%). Udeo sredinskih faktora je relativno mali i kretao se u opsegu 16-35%.

Povratak na sadržaj

Štampano u Zborniku abstrakta „I SIMPOZIJUM POPULACIONE I EVOLUCIONE GENETIKE“

Tara, 3-7. jun 1997.

Sekcija za populacionu i evolucionu genetiku

POPULACIONA GENETIKA U PREKLINIČKOJ PRAKSI

Zorica Jonakova i Dušica Živanović

Zdravstveni centar, Jagodina

U radu se na osnovu saznanja populacione genetike i iskustva genetičkog (Porodičnog) savetovališta za bolesti sa naslednom sklonošću Zdravstvenog centra u Jagodini, predlaže način organizacije prevencije hroničnih masovnih nezaraznih oboljenja na teritoriji Srednjeg Pomoravlja i u drugim sredinama.

Navode se osnovni principi organizacije uspešne prevencije ove masovne patologije: združenost rizika određenih grupa oboljenja, porodični pristup i aktivno traganje za sklonim osobama.

Prikazuju se osnovni nivoi delovanja tima zdravstvenih radnika i saradnika u zatvorenom krugu preventivnih postupaka: preklinički odabir - laboratorijska - obrada - edukacija - obrada srodnika.

Preklinički anketni odabir u oceni stepena rizika analizira genetičku sklonost, sredinske činioce rizika i prekliničke znake oboljenja.

Na primeru bolesti alergijske reaktivnosti i šećerne bolesti, iznose se ključni uzrastni preventivni momenti (izbegavanje priraarne senzibilizacije u intrauterinom i ranom postnatalnom periodu, rano otkrivanje i regulisanje gestacijskog dijabetesa).

Povratak na sadržaj