GENETIKA, Vol. 12, broj 3 (1980)
W. GOTTSCHALK
INDUKOVANE MUTACIJE U OPLEMENJIVANJU BILJAKA [Izvod]
P.D. MIŠIĆ, D.V. VINTERHALTER i Radmila TODOROVIĆ
POLIMORFIZAM IZOPEROKSIDAZA JABUKE [Izvod]
N. TOMOV i N. HRISTOV
UTICAJ TRIPLOIDNE I TETRAPLOIDNE MAJČlNSKE CITOPLAZME NA ENERGIJU KLIJANJA I PROCESE FORMIRANJA POLIPLOIDNIH BILJAKA [Izvod]
M.A. MALEK i.S. BOROJEVIĆ
KOMBINACIONA SPOSOBNOST PŠENICE [Izvod]
Branka TUCIĆ i N. TUCIĆ
ALOZIMSKA VARIJABILNOST LOKALNIH POPULACIJA KUKURUZA (ZEA MAYS L.) IZ JUGOSLAVIJE [Izvod]
S.P. SINGH, H.G. SINGH i A.K. SINGH
KOMBINACIONA VREDNOST PIRINČA U UKRŠTANJIMA TIPA "LINIJA X TESTER" [Izvod]
Lj. ZEČEVIĆ i Branka TUCIĆ
NOVI TIP HROMOZOMA 1 KUKURUZA IZ JUGOSLAVIJE [Izvod]
A.L. HOOKER i M. DRAGANIĆ
SKALA ZA OCENU TRULEŽI STABLA KUKURUZA I PREDVIĐANJE OTPORNOSTI HIBRIDA NA OSNOVU OTPORNOSTI RODITELJSKIH KOMPONENTI [Izvod]
Ivanka PAVUŠEK, Zlata JURIĆ, Antea KORČULANIN, Heidemaie MATANIĆ i Mirjana ALAČEVIĆ
MUTAGENEZA CELULOLITIČKIH PLIJESNITRICHODERMA VIRIDE I PENICILLIUM FUNICULOSUM S N-METIL-N'-NITRO-N-NITROZOGVANIDINOMI UV SVJETLOSTI [Izvod]
Olga DJORDJEVIĆ i Ljiljana KOSTIĆ
INDUKCIJA HROMOZOMSKIH ABERACIJA ALKILIRAJUĆIM CITOSTATIKOM I HIPERTERMIJOM U IZOLOVANIM SISARSKIM ĆELIJAMA [Izvod]
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 233-262
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.224.234
Originalni naučni rad
INDUKOVANE MUTACIJE U OPLEMENJIVANJU BILJAKA
w. gottschalk
Institut za genetiku, Univerzitetu Bonu, SR Nemačka
Izvod
U radu su prikazani rezultati, perspektive i poteškoće u primeni mutageneze u oplemenjivanju biljaka. Kod mnogih mutanata različitih biljnih vrsta promene kvantitativnih osobina su uticale pozitivno na prinos semena. Ovo se odnosi i na vreme cvetanja i zrenja kao i na osobine otpornosti kod velikog broja različitih genotipova. U specifičnim slučajevima sazrevanje i grananje tučka su korisne osobine, koje mogu da se koriste u oplemenjivanju. Promene boje i oblika cveta i lista su od interesa u hortikulturi dok je selekcija muški sterilnih individua od posebnog interesa u stranooplodnim biljkama.
Osnovnu poteškoću u oplemenjivanju predstavlja plejotropski efekat većine mutiranih gena i negativna interakcija medu mutantnim genima u specifičnom rekombinantnom tipu. I pored ovih, poteškoća, više od 300 mutantnih vrsta su priznate u toku poslednjih deset godina. Ovaj broj će se brzo uvećavati u toku narednih godina i na taj način će se potvrditi da korišćenje mutacija u oplemenjivanju biljaka može da bude, posebno u samooplodnih biljnih vrsta, dobar /metod koji može da dopuni postojeće metode oplemenjivanja.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 263-269
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.174.015.3
Originalni naučni rad
POLIMORFIZAM IZOPEROKSIDAZA JABUKE
P.D. MIŠIĆ, D.V. VINTERHALTER i Radmila TODOROVIĆ
Istraživački institut "PKB-Agroekonomik", PK "Beograd" 11307 Boleč, Beograd, Jugoslavija
Izvod
U ovom radu prikazan je polimorfizam izoenzima peroksidaza iz tkiva kore jednogodišnjih grančica jabuke. Ispitivanja su obuhvatila 75 sorti. Korišćenje metod elektroforetskog razdvajanja na poliakrilamidnim gelovima. Izoperoksidaze jabuka se u zimogramima raspoređuju u 7 grupa: šest anodnih (A, B, C, D, E i F) i jednu katodnu (K). Trake iz tri anodne grupe (C, D i E) su specifične i javljaju se samo kod nekih sorti, dok su preostale trake zajedničke i sredu se u zimogramima svih ispitivanih sorti.
Sve ispitivane sorte jabuka se mogu na osnovu zimograma razvrstati u 20 fenotipskih grupa.
Korišćeni metod ne omogućuje da se na osnovu uzoraka utvrdi tačan identitet sorte. Ako se pak, zimogrami dva uzorka razlikuju metlu sobom onda je sigurno da pripadaju dvema različitim sortama jabuka.
Ovom metodom se ne mogu naći razlike medu zimogramima standardne sorte i njenih bolje obojenih mutanata i sper tipova.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 271-278
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.13:224.234.2
Originalni naučni rad
UTICAJ TRIPLOIDNE I TETRAPLOIDNE MAJČlNSKE CITOPLAZME NA ENERGIJU KLIJANJA I PROCESE FORMIRANJA POLIPLOIDNIH BILJAKA
N. TOMOV i N. HRISTOV
Institut za kuKumz, Kneza, Bugarska Ogledna stanica za povrtarstvo, Gornja Orjahovica, Bugarska
Izvod
U ovom radu su vršena ispitivanja uticaja nivoa ploidije majčinske citoplazme na osnovu recipročnih ukrštanja 3x x 4x i 4x x 3x između bugarskog prostog diploidnog hibrida 2L 602 i sovjetskog tetraploidnog sintetika KTC-1.
Utvrđeno je da nivo ploidije majčinske citoplazme utiče kvalitativno na sadržaj i učestalost klasa ploidije kao i na porast i razvoj novodobijenih generacija u slučaju recipročnih ukrštanja triploidnih i tetraploidnih biljaka. Procenat tetraploida dobivenih ukrštanjima 3x x 4x je bio 29,1 a triploida 70,9 dok su ukrštanja 4x x 3x dala 85,7 tetraploida i 14,3 procenata triploida. Eutetraploidi (2n = 4x = 40) su dobijeni jedino ukrštanjem 4x x 3x a njihov procenat je iznosio 24,3.
Dobivena je visoka varijabilnost u fenotipu, gradi i razvoju biljaka. Populacija dobivena ukrštanjem 4x x 3x je imala izraženiju vitalnost biljaka kao i veći broj produktivnih biljaka. Ove generacije su pokazale veću produktivnost i veće zrno. Biljke dobivene ukrštanjem 3x x 4x su pokazale veoma izražene morfološke deformacije i nisku produktivnost, 68,3 gr zrna po klipu.
Pogodni efekti tetraploidne citoplazme su bili izraženi u aneuploidnoj generaciji sa istim brojem hromozoma hipotetraploidnih podklasa.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 279-284
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.222.7
Originalni naučni rad
KOMBINACIONA SPOSOBNOST PŠENICE
M.A. MALEK i.S. BOROJEVIĆ
Odeljenje za selekciju, B.A.R.I., loidepur, Daka, Bangladeš
Institut za genetiku i selekciju, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad, Jugoslavija
Izvod
U ovom radu bila su ispitivana dialelna ukrštanja šest varijeteta pšenice (Triticum aestivum, L.) u odnosu na tri komponente prinosa i to broj klasaka u klasu, broj zrna u klasu i težina 1000 zrna u F1 generaciji. Utvrđena je visoko značajna razlike između linija za sve tri ispitivane osobine.
Efekti generalne i specifične kombinacione sposobnosti su utvrđeni kao visoko značajni za tri najznačajnije finalne komponente prinosa. Generalna kombinaciona sposobnost je bila značajnija za broj klasaka u klasu i broj zrna po klasu dok je utvrđena ista značajnost za težinu 1000 zrna. Generalna ukrštanja koja su uključivala genetički udaljene roditelje sa najmanje jednim roditeljem kao dobrim opštim karakteristikama kombinacione sposobnosti pokazala su visoko pozitivne specifične efekte.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 285-301
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.174.015.3
Originalni naučni rad
ALOZIMSKA VARIJABILNOST LOKALNIH POPULACIJA KUKURUZA (ZEA MAYS L.) IZ JUGOSLAVIJE
Branka TUCIĆ i N. TUCIĆ
Institut za biološka istraživanja "S. Stanković"
i
Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Beogradu 11000 Beograd, Jugoslavija
Izvod
Izvod je štampan samo na engleskom jeziku.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 303-312
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.222.7
Originalni naučni rad
KOMBINACIONA VREDNOST PIRINČA U UKRŠTANJIMA TIPA "LINIJA X TESTER"
S.P. SINGH, H.G. SINGH i A.K. SINGH
Department of Plant Breeding, C.S. Azad University of Agriculture and Technology, Kanpur-2, India
Izvod
Vršena su istraživanja u cilju ocene genetičke arhitekture roditeljskog materijala i njihovih hibridnih kombinacija. Istraživanjima su bila obuhvaćena tri testera i 15 linija, odabranih na osnovu fenotipske ekspresije i geografskog porekla. Ocena je vršena na 45 F1 i F2 kombinacija. Na osnovu ovih istraživanja je zaključeno da hibridne kombinacije koje daju najveći prinos po biljci uključuju sve tipove genske interakcije (aditivna x aditivna, aditivna x dominantna, dominantna x dominantna). Zapažen je, takođe, i blizi odnos između ispoljavanja per se i kombinacione vrednosti, što se tumači predominantnim aditivnim genskim efektima. Iz toga se zaključuje da bi ukrštanje takvih roditelja, praćeno masovnom selekcijom, dovelo do brze akumulacije poželjnih aditivnih gena.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 313-318
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.224.232
Originalni naučni rad
NOVI TIP HROMOZOMA 1 KUKURUZA IZ JUGOSLAVIJE
Lj. ZEČEVIĆ i Branka TUCIĆ
Laboratorija za biljnu citogenetiku, Institut za biološka istraživanja "Sinisa Stanković" 11000 Beograd, Jugoslavija
Izvod
Od 10 hromozoma kukuruza, najduži je hromozom 1, koji se karakteriše odnosom krakova oko 1,2-1,3 : 1, prisustvom 3 čvorića (knobs) na kratkom kraku (terminalni čvorić 1ST i čvorići 1S1 i 1S2), i samo sa jednim čvorićem na dugom kraku - 1L, koji je lokalizovan približno na sredini drugog kraka i koji je u većini krupan. Svi ovi čvorići nadeni su u većini analiziranih domaćih populacija kukuruza Jugoslavije, sa različitom učestalošću.
Tokom proučavanja pahitena u 19 inbred linija I1 generacije poreklom iz jedne podpopulacije kukuruza iz Istre zabeleženo je prisustvo dva nova čvorića, locirana blize kraju drugog kraka hromozoma 1. Ovi čvorići su manji od već postojećeg čvorića na dugom kraku hromozoma 1. Za nove čvoriće karakteristično je da mogu biti slobodni ili se fuzionišu (asociraju) u jedan veći i duži čvorić. Dva nova čvorića na dugom kraku hromozoma 1 obeležena su simbolima 1L1 i 1L2. Na taj način dijagram za novi tip hromozoma 1, prikazan na slici 1, ima 3 čvorića na dugom kraku, i to dva nova (lL1 i 1L2), koji su blize kraju ovog kraka i koji se mogu međusobno spajati (fuzionisati) u jedan veći čvorić, i ranije nađeni krupni čvorić (1L3) koji je krupan i lociran na sredini dugog kraka hromozoma 1.
Prisustvo ovog tipa hromozoma 1 kasnije je zabeleženo i u dve sestrinske inbred linije u I6 generaciji, poreklom iz italijanske sorte ,,Lungo spigue" (Banina, 1977).
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 319-330
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.222.7
Originalni naučni rad
SKALA ZA OCENU TRULEŽI STABLA KUKURUZA I PREDVIĐANJE OTPORNOSTI HIBRIDA NA OSNOVU OTPORNOSTI RODITELJSKIH KOMPONENTI
A.L. HOOKER i M. DRAGANIĆ
Odeljenje za agronomiju i biljnu patologiju, Univerzitet Ilinois, Urbana, USA i
Institut za kukuruz, 11081 Zemun - Beograd, Jugoslavija
Izvod
U toku poslednje decenije, zahvaljujući novim selekcijama, postignuti su izvanredni rezultati u povećanju prinosa kukuruza. Međutim, brojni činioci ne dopuštaju potpuno iskorišćavanje genetičkog potencijala rodnosti hibrida. Pored klimatskih faktora, često su bolesti i štetočine razlog umanjenja prinosa. Agrotehničke mere, mere zaštite i dr. imaju ograničen uticaj u kontroli bolesti, kao što je trulež stabla kukuruza.
Najuspešnija mera za kontrolu bolesti bi bila gajenje otpornih hibrida. Preduslov za uspešan rad u stvaranju otpornih hibrida je uspešno odabiranje otpornih genotipiva. To je olakšano korišćenjem odgovarajuće skale za ocenu stepena otpornosti stabla kukuruza. Iz tog razloga predložena je nova skala za utvrđivanje stepena otpornosti sa ocenama od 1 (najosetljivija) do 9 (najotpornija). Predviđanje otpornosti hibrida na osnovu otpornosti roditelja bazirano je na osnovu stepena otpornosti, odnosno procenta zdravog tkiva. Pokazalo se da je najadekvatnija sledeća formula:
Selekcija na otpornost je moguća u ranim generacijama samooplođenja i to ako se odabiraju biljke sa ocenom 8 i 9. Na ovaj način dobijene linije dobro se kombinuju sa prinosnim linijama manje otpornosti. Ovakve kombinacije inbred linija daće hibride sa poželjnom otpornošću, neophodnom u današnjim uslovima proizvodnje.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 331-341
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.224.46
Originalni naučni rad
MUTAGENEZA CELULOLITIČKIH PLIJESNITRICHODERMA VIRIDE I PENICILLIUM FUNICULOSUM S N-METIL-N'-NITRO-N-NITROZOGVANIDINOMI UV SVJETLOSTI
Ivanka PAVUŠEK, Zlata JURIĆ, Antea KORČULANIN, Heidemaie MATANIĆ i Mirjana ALAČEVIĆ
Tehnološki fakultet, Sveučilište u Zagrebu, 41000 Zagreb, Jugoslavija
Izvod
Celulolitički aktivne plijesni Trichoderma viride 1253 i Penicillium funiculosum 515 obradene su s dva mutagena: N-metil-N'-nitro-N-nitrozogvanidi-nom i UV svjetlosti u različitim uvjetima kao što su pH, vrijeme obrade, temperatura. Ustanovljeno je da su spore plijesni P. funiculosum 515 osjetljivije na N- metil-NT-nitro-N-nitorzogvanidin (MNNG), kao i na veće doze UV svjetlosti od spora plijesni T. viride 1253. Upotrebom MNNG spore plijesni T. viride 1253 preživljuju bolje pri pH vrijednosti 4,0 nego 6,0, a nakon UV zračenja spore te iste plijesni preživljuju bolje pri temperaturi od 25°C nego pri 28°C. Spore obiju ispitivanih plijesni preživljavaju bolje velike doze UV svjetlosti, ako su nakon zračenja izložene djelovanju dnevne svjetlosti. Pri temperaturi od 28°C zapažena je slaba fotoreaktivacija obe plijesni.
Nakon odabira na krutoj podlozi s celulozom mutanti su uzgajani submerzno da im se odredi celulazna aktivnost. Samo dva mutanta P. funiculosum, jedan dobiven s MNNG, a drugi s UV svjetlosti, imala su nešto veću celulaznu aktivnost od divljeg soja. Bez obzira na upotrebljeno mutageno sredstvo u pola izolata T. viride i P. funiculosum celulazna aktivnost bila je približno jednaka celulaznoj aktivnosti izvornih sojeva. U mnogih mutanata T. viride i P. funiculosum, dobivenih s MNNG i UV svjetlosti, izmjenjen je odnos enzimnih komponenata (FP aktivnosti, Cx i C1) u celulaznom kompleksu u usporedbi s divljim sojevima. Drugostepenom mutacijom s MNNG dva celulaza neaktivna mutanta P. funiculosum vracena je celulazna aktivnost, i to u većoj mjeri kod mutanta 515-18-1 nego 515-24D-47.
Zapažena je kosinteza između parova celulaza neaktivnih i slabo aktivnih mutanata P. funiculosum dobivenih s MNNG, ali nije zapažena kod mutanata T. viride.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 12, broj 3 (1980),
str: 343-349
© 1980 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.224.232
Originalni naučni rad
INDUKCIJA HROMOZOMSKIH ABERACIJA ALKILIRAJUĆIM CITOSTATIKOM I HIPERTERMIJOM U IZOLOVANIM SISARSKIM ĆELIJAMA
Olga DJORDJEVIĆ i Ljiljana KOSTIĆ
Laboratorija za radiobiologiju, Institut "Boris Kidrič", Vinča, p. fah 522, 11001 Beograd, Jugoslavija
Izvod
Ispitivan je efekat alkilirajućeg citostatika m-/di-(2-chloroethyl)-amino/-L-phanylalanine (PTC) na indukciju hromozomskih aberacija u izolovanim sisarskim ćelijama i mogućnost povećanja frekvencije aberacija u uslovima hipertermije. L ćelije su inkubirane različitim koncentracijama PTC (0,1 - 2,0 μg/rnl) 1 i 2 časa na 37 ili 42°C. Analiza hromozoma radena je 24, 48 i 72-og časa posle tretmana i inkubiranja u svežem medijumu. Rezultati pokazuju da PTC indukuje hromozomske aberacije i da broj abnormalnih ćelija zavisi od doze i dužine tretmana. Vreme ekspresije takođe ima značaja u proceni jačine oštećenja. Maksimalan broj ćelija sa aberacijama (0,1 i 0,5 μg/ml) javlja se 24 časa posle tretmana, a sa produžetkom inkubiranja do 48 i 72 časa, taj se broj smanjuje, što ukazuje na reparaciju ostećenja. Pri većim koncentracijama PTC (1,0 i 2,0 μ/ml) maksimalan broj abnormalnih metafaza javlja se 48. časa i ne dolazi do reparacije (2,0 μg/ml). U uslovima hipertermije efekat PTC se povećava, tako daje broj ćelija sa aberacijama 48 časova posle tretmana (1,0 μg/ml, 1 čas na 42°C) za 28% veći u odnosu na tretirane na 37°C. Takođe je vrlo značajna razlika u jačini oštećenja u uslovima hipertermije, pri čemu se broj aberacija/100 abnormalnih ćelija, povećava za više od dva puta u odnosu na ćelije tretirane na 37°C.