GENETIKA, Vol. 27, broj 2 (1995)
Dragana IGNJATOVIĆ, BojanaTADIĆ i Dragica IVANOVIĆ
GENETIČKA STRUKTURA MDMV OTPORNIH i OSETLJIVIH SAMOOPLODNIH LINIJA KUKURUZA (ZEA MAYS L.) [Izvod]
Ivan HUSIĆ, Lazar KOJIĆ, Mile IVANOVIĆ i Obrad STOJNIĆ
GENETIČKE I FENOTIPSKE KORELACIJE IZMEĐU PRINOSA ZRNA I KOMPONENTI PRINOSA ZA S1 I HS POTOMSTVA DVE RANE SINTETIČKE POPULACIJE KUKURUZA [Izvod]
Veselinka ZEČEVIĆ, Milanko PAVLOVIĆ, Desimir KNEŽEVIĆ i Borislav VULIĆ
GENETIČKA ANALIZA PRODUKTIVNOG BOKORENJA PŠENICE [Izvod]
Borislav KOBILJSKI i Srbislav DENČIĆ
DUŽINA KOLEOPTILE, VISINA STABLJIKE I ŽETVENI INDEKS KOD GENOTIPOVA PŠENICE SA RAZLIČITIM Rht GENIMA [Izvod]
Jovan PANAJOTOVIĆ i Jelica GVOZDANOVIĆ-VARGA
ULOGA I ZNAČAJ MUŠKE STERILNOSTI U PROIZVODNJI HIBRIDA CRNOG LUKA (ALLIUM CEPA L.) [Izvod]
Vojislav NOVOSEL i Ivana KARANOVIĆ
POPULACIONO-GENETČKA ANALIZA RECESIVNIH FENOTIPSKIH OSOBINA U UZORCIMA UČENIKA OSNOVNIH ŠKOLA U BIJELOM POLJU I ANDRI.IEVICI [Izvod]
Aleksandar TUCOVIĆ i Vasilije ISAJEV
EVOLUCIONI POTENCIJAL POLIPLOIDNIH KOMPLEKSA U PROCESU OPLEMENJIVANJA DRVEĆA I ŽBUNJA [Izvod]
Jovan PANAJOTOVIĆ i Jelica GVOZDANOVIĆ-VARGA
ISPITIVANJE KOMBINACIONIH SPOSOBNOSTI INBRED LINIJA I ISPOLJAVANJE HETEROZISA ZA PROSEČNU TEŽINU (KRUPNOĆU) LUKOVICA CRNOG LUKA [Izvod]
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 2 (1995),
str: 85-91
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.1:633.15
Originalni naučni rad
GENETIČKA STRUKTURA MDMV OTPORNIH i OSETLJIVIH SAMOOPLODNIH LINIJA KUKURUZA (ZEA MAYS L.)
Dragana IGNJATOVIĆ, Bojana TADIĆ i Dragica IVANOVIĆ
Institut za kukuruz "Zemun Polje", 11080 Beograd-Zemun, Jugoslavija
Izvod
Da bi se mogle objasniti genetičke osnove otpornosti kukuruza prema virusu mozaične kržljavosti kukuruza (MDMV) neophodno je poznavanje genetičke strukture ove biljke. U ovom radu su genetički markeri - izoenzimi korišćeni za obeležavanje genoma četiri otporne (R) - A632, B84, Pa405. 38-11 i dve osetljive (S) –Mo17, Oh43 linije kukuruza. Analizirani su koleoptili isečeni sa klijanaca gajenih u mraku pet dana na 25°C Biohemijskom metodom horizontalne gel eleklroforeze, praćene odgovarajućim histohemijskim bojenjem, analizirano je 15 enzimskih sistema. Lokusi datih izoenzima su raspoređeni na osam hromozoma kukuruza.
U prisustvu alelnih formi u okviru R i S linija ne postoji nikakva pravilnost. Na najvećem broju lokusa svih analiziranih linija je prisutna ista alelna forma. Međutim, manji broj lokusa je polimorfan. Izoenzimski markeri hromozoma 6 –Pgd1, Hex2, Idh2 i Mdh2 su polimorfini i zato se mogu koristiti kao informativne (segregirajući) marker-geni u F2 generaciji ili generaciji povratnog ukrštanja (BC).
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 2 (1995),
str: 93-101
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.1:633.15
Originalni naučni rad
GENETIČKE I FENOTIPSKE KORELACIJE IZMEĐU PRINOSA ZRNA I KOMPONENTI PRINOSA ZA S1 I HS POTOMSTVA DVE RANE SINTETIČKE POPULACIJE KUKURUZA
Ivan HUSIĆ, Lazar KOJIĆ, Mile IVANOVIĆ i Obrad STOJNIĆ
Institut za kukuruz ,,Zemun Polje", 11080 Beograd-Zemun, Jugoslavija
Izvod
Predmet proučavanja ovog rada bio je da utvrdi stepen zavisnosti i među-zavisnosti prinosa zrna i komponenti prinosa kao i stepena zavisnosti između istih osobina za proučavana S1 odnosno HS potomstva dve rane sintetičke populacije kukuruza (ZP Syn 99/9 i ZP Syn 101/9). Genetičke i fenotipske korelacije izračunate su na osnovu analize varijanse koristeći Nested dizajn-Random model i odgovarajuće analize kovarijanse.
Većina genetičkih i fenotipskih korelacija prinosa zrna sa ispitivanim komponentama prinosa bila je pozitivna i srednje jaka, kako kod S1 i tako i HS potomstva obe sintetičke populacije. Zbog toga najbolje rezultate u povećanju nivoa prinosa treba očekivati pri direktnoj selekciji na sam prinos zrna.
Veće genetičke korelacije kako za prinos zrna (0.453**; 0.396**) tako i ostale osobine između proučavanog S1 i HS potomstva za Syn 101/9, u odnosu na odgovarajuće korelacije za Syn 99/9, daju realnu osnovu da izbor S1 potomstva rezultira u većoj meri u ekspresiji određene osobine i u njihovim HS potomstvima što Syn 101/9 čini pogodnijim za uključivanje u program oplemenjivanja kukuruza.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 2 (1995),
str: 103-110
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 631.523.11:633.11
Originalni naučni rad
GENETIČKA ANALIZA PRODUKTIVNOG BOKORENJA PŠENICE
Veselinka ZEČEVIĆ, Milanko PAVLOVIĆ, Desimir KNEŽEVIĆ i Borislav VULIĆ
Institut za istraživanja u poljoprivredi ,,SRBIJA", Centar za strna žita Kragujevac, 34000 Kragujevac, Jugoslavija
Izvod
U dialelnom ukrštanju (bez recipročnog) četiri divergentne sorte pšenice (Srbijanka, Partizanka. KG-56 i PKB-111) proučavan je način nasleđivanja, efekti gena i kombinacione sposobnosti za produktivno bokorenje. Proučavanja su izvršena na biljkama F2 generacije. Na osnovu dobijenih rezultala može se zaključiti da je način nasleđivanja produktivnog bokorenja bio različit (parcijalna dominacija, dominacija i super dominacija) i zavisio je od kombinacije ukrštanja. Analiza komponenti genetičke varijanse ukazuje da su dominantni genetički efekti za nasleđivanje ovog svojstva značajniji u odnosu na aditivne. Frekvencija dominantnih alela je veća od frekvencije recesivnih. Prosečan stepen dominacije je veći od jedinice, što ukazuje da se radi o superdominaciji uzevši u obzir sve kombinacije ukrštanja. Regresiona analiza ukazuje na dominantni tip nasleđivanja (superdominacija) pri čemu su roditelji bili divergentni u pogledu rasporeda dominantnih i recesivnih alela. Analiza varijanse kombinacionih sposobnosti pokazuje veći udeo neaditivnih genetičkih efekata, pri čemu je odnos OKS/PKS manji od jedinice. Od ispitivanih sorti najbolji opšti kombinator za produktivno bokorenje je Partizanka. a najveću vrednost PKS imala je kombinacija Srbijanka x PKB-111.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 2 (1995),
str: 111-116
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 576.3:633.11
Originalni naučni rad
DUŽINA KOLEOPTILE, VISINA STABLJIKE I ŽETVENI INDEKS KOD GENOTIPOVA PŠENICE SA RAZLIČITIM Rht GENIMA
Borislav KOBILJSKI i Srbislav DENČIĆ
Institut za ratarstvo i povrtarstvo, 21000 Novi Sad, Jugoslavia
Izvod
U radu je analiziran efekat sorti pšenice sa različitim Rht genima (Rht 0, Rht 1, Rht 2, Rht 1+2, Rht 3 i Rht 8) na dužini koleoptile, visinu stabljike i žetveni indeks, kao i odnosi između ispitivanih svojstava.
Sorte bez gena reduktora visine (Rht 0) su imale u trogodišnjem proseku najdužu koleoptilu i najvišlju stabljiku, dok su najkraću koleoptilu i patuljastu stabljiku imale sorte sa Rht 3 genom. Značajnih razlika u dužinu koleoptile i visini stabljike nije bilo između sorti sa Rht 1 i Rht 2 genom, dok su signifikantno dužu koleoptilu i višlju stabljiku u odnosu na njih imale sorte sa Rht 8 genom.
Za sve analizirane sorte (Rht gene), odnos dužina koleoptile/visina stabljike se kretao u intervalu od 4.84 - 5.89%. Malo variranje ovog odnosa, i to u trogodišnjem proseku, je indikacija da na osnovu dužine koleoptile možemo sa velikom sigurnošću predvideti i konačnu visinu stabljike za svaki genotip sa određenim Rht genom. Ovo pruža mogučnost da se za kratko vreme u laboratorijskim uslovima i u ranim generacijama razdvajanja (F2 i F3) sprovode selekcija na željenu visinu stabljike.
U trogodišnjem proseku najmanji žetveni indeks su imale sorte sa Rht 3 genom, zatim sorte sa Rht 2 i sorte sa Rht 1 genom. Nizak žetveni indeks kod sorti sa ovim genima je rezultat njihove osetljivosti na sušu i visoke temperature, koje su u našim agroekološkim uslovima prisutne od oplodnje pa do kraja vegetacije. Najveći žetveni indeks su imale patuljaste sorte sa Rht 1+2 genom. Međutim, visok žetveni indeks kod ovih sorti nije i pokazatelj većeg prinosa, što se najbolje može videti na primeru patuljastih sorti pšenice kod kojih je prisutna kombinacija tih gena, a koje imaju veoma visok žetveni indeks ali je prinos ekstremno nizak.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 2 (1995),
str: 117-123
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.4:635.25
Originalni naučni rad
ULOGA I ZNAČAJ MUŠKE STERILNOSTI U PROIZVODNJI HIBRIDA CRNOG LUKA (ALLIUM CEPA L.)
Jovan PANAJOTOVIĆ1 i Jelica GVOZDANOVIĆ-VARGA2
1D.P. „AGRORAZVOJ" - Niš, 18000 Niš
2Institut za ratarstvo i povrtarstvo Poljoprivrednog fakulteta, 21000 Novi Sad, Jugoslavija
Izvod
Hibridi crnog luka imaju veliki značaj, odnosno prednost nad sortama u gajenju crnog luka direktnom setvom. Kod proizvodnje crnog luka iz arpadžika uglavnom se ne koriste zbog relativno visoke količine semena po jedinici površine, sto je u krajnjem slučaju neekonomično. Uloga muške sterilnosti je od izuzetnog značaja u stvaranju hibrida crnog luka, iz razloga složenosti same građe cvasti i cveta crnog luka (600-800 cvetova u jednoj cvasti, 5-18 cvasti po biljci). Pored ovog crni Ink je dvogodišnja, odnosno trogodišnja kultura, stranooplodna (ksenogama) koja se oprašuje entamofilno, pa je bilo koji drugi način stvaranja hibrida necelishodan za praktične namene. Posebno je značajno prevođenje poželjnih sorti, odnosno linija dobrih kombinacionih sposobnosti, normalne fertilnosti u citoplazmatski muško-sterilne linije (CMS), koje su osnovna baza za stvaranje hibrida crnog luka.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 2 (1995),
str: 125-130
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.1
Originalni naučni rad
POPULACIONO-GENETČKA ANALIZA RECESIVNIH FENOTIPSKIH OSOBINA U UZORCIMA UČENIKA OSNOVNIH ŠKOLA U BIJELOM POLJU I ANDRI.IEVICI
Vojislav NOVOSEL i Ivana KARANOVIĆ
Medicinski Institut Univerziteta Crne Gore, 81000 Podgorica
Izvod
U radu su prikazani rezultati istraživanja 26 recesivnih fenotipskih osobina školske dece iz Bijelog Polja i Andrijevice. U uzorku je bilo 600 ispitanika starosne dobi od 10 do 16 godina. Istraživanjem su ohuhvačene sledeće fenotipske karakteristike: plava kosa, ravan skalp, prava kosa, retka kosa. dva cveta u kosi, vezan usni režanj, uho bez Darvinove kvržice, pegavost lica, razmaknute obrve, uzane nozdrve, nepravilan rast zuba, retki zubi, nesposobnost uzdužnog savijanja jezika, nesposobnost poprečnog savijanja jezika, rupica u bradi, plave oči, daltonizam, kratkovidost, desna šaka preko leve mišice, levorukost, desni palac preko levog, hiperekstenzibilnost palca, trižile u korenu šake, nepravilnost malog prsta, dlakavost 11-gog članka i albinizam. Utvrđena je frekvencija ,,q" alelogena i recesivna homozigotnost. Takođe je rađen X2 test pomoću koga je utvrđeno postojanje statistički značajne razlike između očekivanih i dobijenih recesivnih homozigota kod 22 osobine. t-test je pokazao da ne postoji statistički značajna, razlika između srednjih vrednosti ova dva uzorka. Rezultati našeg istraživanja nalaze se u opsegu fenotipskih variranja koja su pronađena kod drugih populacija sa teritorije Jugoslavije.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 2 (1995),
str: 131-139
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.2
Originalni naučni rad
EVOLUCIONI POTENCIJAL POLIPLOIDNIH KOMPLEKSA U PROCESU OPLEMENJIVANJA DRVEĆA I ŽBUNJA
Aleksandar TUCOVIĆ i Vasilije ISAJEV
Šumarski fakultet. Univerziteta u Beogradu, 11300 Beograd, Jugoslavija
Izvod
Razmatran je dijapazon hromozomskih brojeva drveća i žbunja. nivoi ploidnosti, rasprostranjenje poliploidije, evolucioni potencijal poliploidnih kompleksa, osnovni broj hromozoma i proces diploidizacije poliploida drveća i žbunja. Poliploidija ima vrlo važnu ulogu u oplemenjivanju drveća i žbunja, što je ilustrovano na primeni oplemenjivanja ruža. Na ovakav zaključak upućuju četiri grupe činjenica: (1) znatan broj vrsta (15.1 %) drveća i žbunja su poliploidi; (2) pojedine vrste drveća postižu visoki stepen poliploidnosti; (3) poliploidija predstavlja genetički sistem koji stabilizuje heterozigotnost organizama, ali znatno umanjuje sposobnost za prevođenjc potencijalne u slobodnu promenljivost; i (4) neravnomerno rasprostranjenje poliploidije zavisi od klimata, strukture hromozoma, načina razmnožavanja i drugih faktora. Usvajajući n = 6 do 9 za najverovatniju vrednost osnovnog broja hromozoma, drveće i žbunje sa n = 10 do n = 21 spada u grupu tzv. sekundarnih diploida, odnosno drevnih poliploida jer imaju umereno i dovoljno visoke osnovne brojeve hromozoma. Jedan deo poliploida u prirodi pripada aloploidima, koji, kao deo genetičkog sistema, omogućuju savlađivanje barijera hibridne sterilnosti i reprodukciju hibrida u čistim oblicima. Aloploidija obezbeđuje stabilnost organizama a time i prednost visoko heterozigotnih genotipova, svojstva heterozisa i fiziološkog homeostazisa u hibridnim kombinacijama, koje sadrže željena svojstva.
Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 2 (1995),
str: 141-150
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun
Srbija
UDC 575.1:635.25
Originalni naučni rad
ISPITIVANJE KOMBINACIONIH SPOSOBNOSTI INBRED LINIJA I ISPOLJAVANJE HETEROZISA ZA PROSEČNU TEŽINU (KRUPNOĆU) LUKOVICA CRNOG LUKA
Jovan PANAJOTOVIĆ i Jelica GVOZDANOVIĆ-VARGA
D. P. "AGRORAZVOJ", 18000 Niš
Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Poljoprivredni fakultet, 21000 Novi Sad, Jugoslavija
Izvod
Cilj ovih istraživanja je ispitivanje kombinacionih sposobnosti i ispoljavanje heterozisa kod crnog luka. Dialelnim ukrštanjem uključujući i recipročne kombinacije 7 inbred linija (Jas. žuti, SP-1, Jas. crveni, Pirotski pogačar, Melnik, Dračevski, Sttutgatern riessen) stvoreno je 42 F1 hibrida, odnosno hibridnih kombinacija. Naglašavamo hibridne kombinacije jer su sve linije bile fertilne a ukrštanjem izvedena kastriranjem prašnika sa linije majki i nanošenje polena sa očinskih linija, što se u praktičnoj proizvodnji F1 hibrida ne radi na ovaj način, ali se čini kod istraživanja koja su naučnog karaktera. Ova istraživanja su pokazala na osnovu dobijenih rezultata koje su linije ispoljile dobre kombinacione sposobnosti i koliko je izražen heterosis. Na osnovu iskazanih rezultata najbolji kombinatori kao majčinska komponenta je inbred linija Dračevski a kao otac Jaseniški žuti. Heterozis u odnosu na boljeg roditelja (H2) od 38,8% za prosečnu težinu lukovica iskazala je hibridna kombinacija Melnik x J. žuti. U pogledu načina nasleđivanja čak 32 od 42 F1 hibrida ispoljila su heterosis. Genotivi sa povoljnim OKS vrednostima u većini slučajeva to prenose na F1 hibride, pogotovu ako oba roditelja imaju poželjne OKS osobine. No, od ovog ima i odstupanja kod nekih hibridnih kombinacija. Uticaj recipročnog efekta za krupnoću lukovice je takođe bio izražen kod većeg broja hibridnih kombinacija. Hibridna kombinacija (J. žuti x Melnik) ima H2 10,5% a recipročna kombinacija čak 38,8%. Istraživanja, kombinirajuće sposobnosti, heterozisa i recipročnog efekta su od izuzetnog značaja kod stvaranja CMS-linija, odnosno prevođenje linija normalne fertilnosti metodom povratnog ukrštanja u CMS-Iinije, iz razloga što samo linije koje imaju dobre OKS vrednosti treba prevoditi u sterilne. Od značaja su i OKS vrednosti za očinske komponente, a krajnji cilj je stvaranje F1 komercijalnih hibrida koji se isključivo stvaraju na osnovu CMS-linija.