GENETIKA, Vol. 27, No.3 (1995)

 

Borivoje JOVANOVIĆ, Yueming YAN, Slaven PRODANOVIĆ i Novica MLADENOV

NAČIN NASLEĐIVANJA KOMPONENATA GLIJADINA U F₂ GENERACIJI HIBRIDA PŠENICE SKOPJANKA x AGROUNIJA [Izvod]

 

Miodrag DIMITRIJEVIĆ, Sofija PETROVIĆ i Marija KRALJEVIĆ-BALALIĆ

EKOLOŠKA I GENETIČKA VARIJABILNOST KOMPONENATA PRINOSA PŠENICE [Izvod]

 

Sofija PETROVIĆ, Marija KRALjEVIĆ-BALALIĆ i Miodrag DIMITRIJEVIĆ

NAČIN NASLEĐIVANJA I EFEKAT GENA ZA VISINU STABLJIKE I ŽETVENI INDEKS RAZLIČITIH  GENOTIPOVA PŠENICE [Izvod]

 

Đorđe  JOCKOVIĆ, Miloš VIDIĆ, Milica HRUSTIĆ. Milisav STOJAKOVIĆ, Rasko POPOV, Goran BEKAVAC i Nenad VASIĆ

KOMBINACINE SPOSOBNOSTI ZA MASU 1000 ZRNA SOJE (GLYCINE MAX. (L.) MERR.) [Izvod]

 

Radovan MARINKOVIĆ i Ana MARJANOVIĆ-JEROMILA

GENETSKA ANALIZA PRINOSA I  NEKIH KOMPONENTI PRINOSA SEMENA KOD RICINUSA (Ricinus communis L.) [Izvod]

 

Nevena KUPREŠANIN, Snežana MEZEI, Z. KESEROVIĆ, N. MIĆIĆ i L. KOVAČEV

ANATOMSKA ANALIZA POJEDINIH FAZA EMBRIOGENEZE KOD ŠEĆERNE REPE (Beta vulgaris L.) [Izvod]

 

Branislav KOVAČEVIĆ, Vojislav GUZINA, Saša ORLOVIĆ i Marija KRALJEVIĆ-BALALIĆ

VARIJABILNOST MORFOMETRLJSKIH PARAMETARA LISTA INTRA AND INTERSPECIES HIBRIDNIH FAMILIJA AMERIČKE CRNE TOPOLE (POPULUS DELTOIDES BARTR.) [Izvod]

 

J. DUMANOVIĆ

OPLEMENJIVANJE BILJAKA I GENETIČKA RANJIVOST [Izvod]

 

 

Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 3 (1995), str: 151-158
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun

Srbija

 

 

UDC 633.11:575.222.7

Originalni naučni rad

 

 

NAČIN NASLEĐIVANJA KOMPONENATA GLIJADINA U F₂ GENERACIJI HIBRIDA PŠENICE SKOPJANKA x AGROUNIJA

 

Borivoje JOVANOVIĆ¹, Yueming YAN², Slaven PRODANOVIĆ¹ i Novica MLADENOV³

 

¹Poljoprivredni fakultet, Univerziteta u Beograd, 11080 Beograd-Zemun, Jugoslavija

²Jugozapadni poljoprivredni fakultet, Chongqing, Kina

³ Institut za ratarstvo i povrtarstvo, 21000 Novi Sad, Jugoslavija

 

 

Izvod

 

Proučavano je nasleđivanje glijadinskih komponenata u F₂ generaciji hibrida Skopjanka x Agrounija primenom kisele poliakrilamidne - gel elektroforeze (A-PAGE). Prvo su identifikovane razlike u glijadinskim blokovima (alelima) i elektroforetičkim trakama između roditelja. Utvrđeno je da oni imaju identične blokove na A2, Bl, B2 i Dl lokusima, dok se prema Al i D2 alelima razlikuju. Skopjanka ima Gli-Alb i Gli-D2j alele, dok Agrounija sadrži Gli-Alf i Gli-D2m alele. Između ove dve sorte ukupno je uočeno 12 različitih traka, od čega α₉₂, α₉₆, β₇₃, γ₅₇ kod Skljanke i α₈₆, α₈₈, α₉₀, α₉₅, γ₅₃, ω₂₇,ω₃₀ kod Agrounije. Na osnovu prisustva ili odsustva glijadinskih traka na elektroforegramima pojedinačnih F₂ hibridnih zrna ocenjeni su genetički modeli nasleđivanja glijadinskih komponenti. Prema dobijenim rezultatima može se konstatovati da se oba para glijadinskih blokova (alela) nasleđuju kodominantno, dok je za većinu pojedinačnih glijadinskh traka utvrđeno da njihovo nasleđivanje kontroliše samo po jedan gen.

 

Povratak na sadržaj

 

 

Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 3 (1995), str: 159-168
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun

Srbija

 

 

UDC 633.11:631.524.022

Originalni naučni rad

 

 

EKOLOŠKA I GENETIČKA VARIJABILNOST KOMPONENATA PRINOSA PŠENICE

 

Miodrag DIMITRIJEVIĆ, Sofija PETROVIĆ i Marija KRALJEVIĆ-BALALIĆ

 

Katedra za genetiku i oplemenjivanje biljaka, Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, 21000 Novi Sad, Juguslavija

 

 

Izvod

 

U trogodišnjem ogledu proučavano je 28 sorata pšenice poreklom iz različitih zemalja širom sveta, na varijabilnost i komponente fenotipske varijabilnosti. Praćene su tri osobine, komponente prinosa pšenice: visina biljke i masa biljke, važne sortne karakteristike vezane za žetveni indeks, kao i masa zrna po biljci, koja je od uticaja na prinos zrna. Odabrani genotipovi su se značajno razlikovali za sva ispitivana svojstva. Najveći koeficijent varijacije se pokazao za masu zrna po biljci (V=17%), dok je najmanja varijabilnost ispoljena kod visine biljke (V = 7%). Visina biljke i masa biljke su značajno varirale i u zavisnosti od vegetacione sezone. Prema analizi varijanse, pokazale su se značajne interakcije genotip/spoljna sredina, za sva tri ispitivana svojstva. Najveći udeo genetičke varijanse u ukupnoj fenotipskoj varijabilnosti je zabeležen za visinu biljke (59%), zatim za masu zrna po biljci (33%) i za masu biljke (18%). Varijansa ekoloških faktora uticala je na varijaciju fenotipa od 20% kod visine biljke, a do 4% kod mase biljke.

 

Povratak na sadržaj

 

 

Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 3 (1995), str: 169-180
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun

Srbija

 

 

UDC 633.1 1:631.523

Originalni naučni rad

 

 

NAČIN NASLEĐIVANJA I EFEKAT GENA ZA VISINU STABLJIKE I ŽETVENI INDEKS RAZLIČITIH  GENOTIPOVA PŠENICE

 

Sofija PETROVIĆ, Marija KRALjEVIĆ-BALALIĆ i Miodrag DIMITRIJEVIĆ

 

Katedra za genetiku i oplemnjivanje biljaka, Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, 21000 Novi Sad, Jugoslavija

 

 

Izvod

 

Četiri genotipa pšenice (Jugoslavija, Žitnica, Osječanka, NS rana 2) su odabrana u cilju analize načina nasleđivanja i efekta gena za visinu stabljike i žetveni indeks. Ukrštanjem odabranih genotipova proizvedene su generacije potomstva (F₁ i F₂). Ogled je postavljen po slučajnom blok sistemu u tri ponavljanja, na oglednom polju u Rimskim Šančevima. Za ocenu efekta gena je primenjen aditivno-dominantni model. Epistatičan efekat gena jc ocenjen primenom modela sa šest parametara (Mather and Jinks, 1982). Između srednjih vrednosti roditelja i potomstva su postojale značajne razlike za oba ispitivana svojstva. Visina stabljike kod roditelja se kretala od 50.9 cm (Osječanka) do 65.1 cm (Jugoslavija) i nasleđivala se dominantno, ili superdominantno. U većini ukrštanja je dominantni efekat gena bio značajniji od aditivnog. U ukrštanju Žitnica x NS rada 2 se nije pojavila epistaza, dok je kod ostalih hibrida zapažena interakcija a x a, a x d i d x d. Žetveni indeks se kretao od 22.2% (NS rana 2) do 30.1% (Žitnica). Nasleđivanje ovog parametra je bilo domi­nantno, ili snperdominantno. U većini ukrštanja je dominantni efekat gena bio značajniji od aditivnog, izuzev u komhinaciji Jugoslavija x Osječanka. Kod žetvenog indeksa su dobijene interakcije gena a x a i d x d.

 

Povratak na sadržaj

 

 

Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 3 (1995), str: 181-185
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun

Srbija

 

 

UDC 635.655:631.523.11

Originalni naučni rad

 

 

KOMBINACINE SPOSOBNOSTI ZA MASU 1000 ZRNA SOJE (GLYCINE MAX. (L.) MERR.)

 

Đorđe  JOCKOVIĆ, Miloš VIDIĆ, Milica HRUSTIĆ, Milisav STOJAKOVIĆ, Rasko POPOV, Goran BEKAVAC i Nenad VASIĆ

 

Institut za ratarstvo i povrtarstvo, 21000 Novi Sad, Jugoslavija

 

 

Izvod

 

U cilju ispitivanja kombinacionih sposobnosti i efekata gena u nasleđivanju mase 1000 zrna izvršena su dialelna ukrštanja bez recipročnih sedam divergentnih sorata soje. Kombinacione sposobnosti analizirane su primenom metoda 2, model 1 Griffing-a (1956). Ustanovljene su signifikantne razlike u masi 1000 zrna između roditelja i hibrida F₁ generacije. Masa 1000 zrna bila je između 142.05 gr (Kolubara) i 180.00 (Šumadija) i 152.95 gr (Kolubara x Drina) i 222.15 gr (Balkan x Šumadija). Aditivni i neaditivni efekti gena imali su značajan uticaj u nasleđivanju ovoga svojstva. Odnos OKS/PKS od 5.44 ukazuje na predominantnu ulogu aditivne komponente genetičke varijanse u nasleđivanju mase l000 zrna soje. Najbolji opšti kombinatori bile su sorte Balkan i Šumadija, a najveću masu 1000 zrna imali su hibridi Balkan x Šumadija, Balkan x Drina i Bačka x Drina.

 

Povratak na sadržaj

 

 

Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 3 (1995), str: 187-191
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun

Srbija

 

 

UDC

Originalni naučni rad

 

 

GENETSKA ANALIZA PRINOSA I  NEKIH KOMPONENTI PRINOSA SEMENA KOD RICINUSA (Ricinus communis L.)

 

Radovan MARINKOVIĆ i Ana MARJANOVIĆ-JEROMILA

 

Naučni institut za ratarstvo i povrtarstvo, 21000 Novi Sad, Jugoslavija

 

 

Izvod

 

Kao materijal za ova istraživanja poslužilo je pet sorata ricinusa sa kojima su urađena dialelna ukrštanja, isključujući recipročna. Na biljkama koje su služile kao majke muški cvetovi su uklonjeni ručno u ranim jutarnjim časovima. Eksperimentalni materijal je bio zasejan u tri ponavljanja po slučajnom blok sistemu. Veličina uzorka za analizu broja semena po biljci, masu 1000 semena i prinos semena po biljci iznosila je 30 biljaka po tretmanu po ponavljanju. Analiza komponenti genetičke varijabilnosti (D, hi, 112, I') urađena je prema Hayman - u (1954). Obe komponente genetičke varijabilnosti, aditivna (D) i dominantna (Hi i H2) su bile uključene u genetičku kontrolu sva tri proučavana svojstva. Međutim, kod broja semena po biljci aditivna komponenta je bila veća od dominantne, a kod mase 1000 semena i prinosa semena po biljci dominantna komponenta je bila veća od aditivne. Vrednost F je pozitivna za broj semena i prinos semena po biljci, a negativna za masu 1000 semena. Vrednost izraza (Hi/D) pokazuje da se kod broja semena i prinosa semena po biljci u nasleđivanju ispoljila parcijalna dominacija uzevši u obzir sve kombinacije, a kod mase 1000 semena i prinosa semena po biljci ispoljila se superdominacija. Za svojstva broj semena i prinos semena po biljci roditelji su posedovali veći broj dominantnih gena, a za masu 1000 semena su posedovali veći broj recesivnih gena.

 

Povratak na sadržaj

 

 

Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 3 (1995), str: 193-199
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun

Srbija

 

 

UDC 631.523.633.413

Originalni naučni rad

 

 

ANATOMSKA ANALIZA POJEDINIH FAZA EMBRIOG ENEZE KOD ŠEĆERNE REPE (Beta vulgaris L.)

 

Nevena KUPREŠANIN¹, Snežana MEZEI¹, Z. KESEROVIĆ², N. MIĆIĆ¹, i L. KOVAČEV¹

 

¹Institut za ratarstvo i povrtarstvo 21000 Novi Sad. Jugoslavia

²Institut za voćarstvo i vinogradarstvo Poljoprivrednog fakulteta, 21000 Novi Sad, Jugoslavija

³Institut za poljoprivredu "Srbija", Institut za voćarstvo i vinogradarstvo, 32000 Čačak, Jugoslavija

 

 

Izvod

 

U radu su predstavljeni preliminarni rezultati anatomske analize pojedinih ranih stadijuma embriogeneze šećerne repc. Kao donori eksplantata korišćene su biljke diploidnog, monogermnog, muško sterilnog genotipa gajenog u polju. Otvoreni cvetovi su uzimani iz bazalnog dela, sredine i sa vrha cvasti. Uzorci su fiksirani u Carnoy II, stavljeni u parafin, a zatim sečeni na debljinu 10 µm i bojeni hematoksilinom i safraninom. Na preparatima su histoanatomskom analizom uočene sledeće faze embriogneze: oplođena jajna ćelija, prva podela zigota pre formiranja ćelijskog zida i formiranje osmoćelijskog embriona. U različitim fazama embriogeneze oko embriona se mogao uočiti plazmatični omotač koji ima važnu ulogu u apsorpciji i trasportu hranljivih materija, do formiranja jedarnog endosperma. Uočeno je i formiranje dva semena zametka unutar jedne plodnikove šupljine pri čemu jedan semeni zametak atrofira.

 

Povratak na sadržaj

 

 

Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 3 (1995), str: 201-209
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun

Srbija

 

 

UDC 631.524.5:631.527.6

Originalni naučni rad

 

 

VARIJABILNOST MORFOMETRLJSKIH PARAMETARA LISTA INTRA AND INTERSPECIES HIBRIDNIH FAMILIJA AMERIČKE CRNE TOPOLE (POPULUS DELTOIDES BARTR.)

 

Branislav KOVAČEVIĆ¹, Vojislav GUZINA¹, Saša ORLOVIĆ¹ i Marija KRALJEVIĆ-BALALIĆ²

 

¹Institut za topolarstvo, Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Novom Sadu,

²Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, 21000 Novi Sad, Jugoslavija

 

 

Izvod

 

Diskriminacija i identifikacija klonova topola ima značajnu ulogu u pravilnom vođenju rasadničke proizvodnje, prilikom osnivanja eksperimentalnih i proizvodnih zasada, kao i u zaštiti autorskih prava. Pogodnost sedam merenih i deset izvedenih parametara lista za diskriminaciju klonova američke crne topole je ocenjena na osnovu njihovih komponenti ukupne varijanse i heritabilnosti za familije, klonove unutar familija, kao i ukupne heritabilnosti. Cilj je bio da se izdvoje parametri koje karakteriše visoko i značajno učešće genotipske varijanse u ukupnoj varijansi. Merenja su izvršena na po tri lista iz zone 6.-10. lista tri jednogodišnja izbojka sa dvogodišnjim korenom po klonu. Izbojci su odabrani metodom slučajnog izbora iz rasadničkog ogleda. Proučavane su 4 familije P. de.ltoides x P. deltoides i 2 hibridne familije P. deltoidesx P. x e.nrame.ricana, sa nejednakim brojem proučavanih klonova. Može se zaključiti da dužina lisne drske (x5) i parametri izvedeni kao njen odnos sa dužinom liske (x5/l), dužinom po glavnom nervu (x5/2), širinom liske (x5/3), dužinom od vrha do najveće širine liske (x5/4), kao i ugao između glavnog i dnigog bočnog nerva (x7) karakterišu visoki koeficijenti heritabilnosti u širem smislu za familije i klonove unutar familija. Međutim, samo je variranje parametara između klonova značajno, osim za parametar x4/l, koji je značlajno varirao samo između familija.

 

Povratak na sadržaj

 

 

Štampano u „GENETIKA“ Vol. 27, broj 3 (1995), str: 211-232
© 1995 Društvo genetičara Srbije
S. Bajića 1, 11185 Beograd – Zemun

Srbija

 

 

UDC 631.524.86

Pregledni rad

 

 

OPLEMENJIVANJE BILJAKA I GENETIČKA RANJIVOST

 

J. DUMANOVIĆ

 

Institut za kukuruz "Zemun Polje", 11080 Beograd-Zemun, Jugoslavija

 

 

Izvod

 

Kad se bolje prouče svi do sada poznati slučajevi epidemija biljnih bolesti dolazi se do zaključka da su se epidemije događale onda kad su usevi bili uniformno osetljivi prema nekom parazitu i kad su vremenske prilike bile povoljne za razvoj bolesti. Genetička uniformnosti može imati različite forme. Stranooplodne biljke poseduju veću genetičku rezistentnost od samooplodnih biljka i biljaka koje se vegetativno razmnožavaju. Uniformnost jednog useva je bitan preduslov genetičke ranjivosti. Za pojavu epidemije potrebno je da se ispune sva tri uslova iz trougla bolesti - osetljiva biljka domaćin na širokom prostoru, virulentni, agresivni parazit i povoljni uslovi sredine, uglavnom povoljne vremenske prilike za razvoj bolesti. Kad se govori o uniformnosti ne misli se samo na zasnivanje proizvodnje na širem prostoru sa samo jednim genetičkim uniformnim kultivarom, već i na situacije kad je zastupljen veći broj kultivara koji u sebi sadrže jedan isti gen ili jednu istu citoplazmu. Svaki program selekcije, u principu, vodi sužavanju genetičke osnove gajenih biljaka. Istaknuto je da je genetička raznovrsnost glavna brana genetičkoj ranjivosti gajenih biljaka. Na osnovu onoga što se danas zna o genetičkoj uniformnosti i ranjivosti useva, o uzrocima i uslovima pojave epidemija bolesti na biljkama, o genetici biljke domaćina i parazita, kao i o fiziološkim mehanizmima rezistentnosti, predložena je i diskutovana određena strategija u oplemenjivanju biljaka kako bi se umanjio rizik od epidemija bolesti. Istaknuto je da uniformnost useva ima i dobrih i loših strana. Pozitivna strana uniformnosti ima prevagu nad njenim lošim stranama. Rizik od uniformnosti, mada ponekad i katastrofalan, ipak je kratkotrajan, dok su koristi stalne.

 

Povratak na sadržaj